Ay'dan sonra komşu gezegenimiz Mars için de insanlı uçuş planları ve Mars kolonisi planları yapılıyor. Fakat bu gökcisimlerinde hayatta kalabilmek için astronotların, şiddetli ışından, meteorit çarpmalarından ve aşırı sıcaklıklardan korunmaları gerekiyor. En iyi korumayı da yeraltındaki mağaralar sunabilirdi.
Araştırmacılar birkaç yıl önce Ay’ın üzerinde gerçekten de dev lav mağaraları bulmuşlardı. Yerçekimi ölçümleriyle bu mağaraların 1 km genişliğinde ve 50 km uzunluğunda olabilecekleri anlaşılmıştı. Bilim insanları Ay’ın kutup bölgesinde de birkaç lav mağarası için kanıtlar bulmuşlardı, hatta bunlarda su buzu bile bulunabilirdi.
Peki ama Mars’ta durum nedir? Mars’ta bir zamanlar yoğun bir volkanizmanın yaşandığı biliniyor. Bunlar Olympus Mons gibi sönmüş yanardağlardan anlaşılıyor. Mars’ta da Ay’da olduğu gibi lav mağaralarının bulunup bulunmadığını ve ne şekilde oluşmuş olabileceklerini, Bologna Üniversitesi’nden Francesco Sauro araştırdı.
Uzay sondalarının verilerini değerlendiren araştırmacı, Dünya, Ay ve Mars’taki lav mağaralarının ortak yönlerini belirleyebilmek için jeofiziksel modellerden yararlanmış. Sonuca göre hem Ay’da hem de Mars’taki uzay sondası görüntülerinde, yer altında dikkat çekici çukur zincirleri ve yuvarlak delikler var. Mars’taki eski lav mağaralarında çok sayıda çatı deliği bulunmuş ki bunların yeryüzündeki formasyonlarla ilginç benzerlikleri var. Bu çökme yerleri yeraltında lav mağaralarının bulunduğu ve çatılarının yer yer kırıldığının kanıtı diyor araştırmacılar.
Bu tür lav mağaraları kozmik ve solar ışın için ayrıca mikrometeorit çarpmaları için sağlam bir koruma sunabilirler. Ayrıca buralardaki gündüz ve gece sıcaklık farklılıkları çok fazla olmaz. Hatta Mars’taki bu mağaralar geçmişteki sığınaklar olabileceği gibi gelecekteki yaşam için bir konaklama yeri görevini görebilir diyor araştırmacılar. Peki ama bu tür lav mağaraların içleri nasıl? Ve Ay ve Mars’taki bu “sığınakların” büyüklükleri ne kadar?
Uzmanların jeofiziksel modellerle hesapladığı gibi Ay ve Mars’taki lav mağaraları dünyamızdakilerden çok daha büyük olabilir. Bunun sebebi hem düşük yerçekimi hem de bir zamanlar yaşanan yoğun volkanizma. Bu da Ay’daki lav mağaralarının dünyamızdakilerden bin misli daha büyük olabileceği anlamına geliyor.
Araştırmacılar, Ay’daki lav mağaralarının toplam hacminin bir milyar metreküpten fazla olabileceğini tahmin ediyor. Bilim insanları Ay ve Mars’taki lav mağaralarının hem astronotlara hem de istasyonlara mükemmel bir koruma sunacağını düşünüyorlar. Avrupa uzay ajansı ESA, bu tür mağaraları daha yakından incelemenin planlarını yapıyor.
Kaynak: Lava tubes on Mars and the Moon are so wide they can host planetary bases, Science, 5.08.2020.
