Satürn’ün kaybolan uydusu

Fizik ve Uzay Öne Çıkanlar
Satürn’ün kaybolan uydusu

Araştırmacılar Satürn halkalarının Neptün gezegeninin etkisiyle oluştuğu teorisini terk ettiler. Şimdi daha olası bir başlangıç hikayesi var. Yeni oluşum öyküsü milyonlarca yıl önce kaybolan bir uyduyu ön plana çıkarıyor.

Science dergisinde yayımlanan son bir araştırmaya göre Satürn halkaları, 100 ila 200 yıl önce bir uydunun dağılması sonucunda oluşmuş. Bu aynı zamanda gezegenin dikkat çekici eğimli dönüş eksenini de açıklıyor. Sonuç, Amerikalı bilim insanlarının Cassini uzay sondasının verilerinin yeni analizi ve bilgisayar simülasyonlarıyla elde edildi. Ancak bu modelin doğrulanabilmesi için Satürn’ün içyapısının daha yakından incelenmesi gerekiyor.

Ekvator düzlemi ve yörünge düzlemi arasındaki 26,7 derecelik açı, Satürn’ün oluşum aşamasında güneşin etrafında dönen gaz diskinden meydana gelemeyecek kadar büyük. Nitekim açısal momentumun korunması, gelişmekte olan bir gezegenin dönme ekseninin yörünge düzlemine neredeyse dik olmasını sağlıyor. Dolayısıyla bu eksenin eğiminin daha sonraki bir nedeni olmalı. Astronomlar olası bir neden için 20 yıldan bu yana Satürn ve Neptun arasındaki bir rezonansı tartışıyorlar. Çünkü Satürn’ün dönme ekseni, Neptün’ün dönme ekseniyle aynı ritimde “salınıyor” ki araştırmacılar buna presesyon diyorlar.


Sonuç olarak Neptün’den gelen küçük bozulmalar, uzun bir süre boyunca birikmiş ve başlangıçta eksenin küçük bir eğimi olan “şey”, şimdiki değere yükselmiş olabilirdi. Bununla birlikte Neptün’ün Satürn üzerindeki etkisi, Satürn’ün içindeki kesin kütle dağılımına bağlı. Araştırmacılar Cassini uydusunun dünyaya göndermiş olduğu yörünge verileriyle, gezegenin iyileştirilmiş bir modelini tasarladılar. Ve ilginç sonuca göre Satürn, Neptün’le rezonans alanında değil hemen dışında yer alıyor. Belki de Satürn ilk önce Neptün ile rezonans içindeydi, ama daha sonları yaşanan bir olay nedeniyle bu alandan dışarı çıkmış olabilirdi.

Bu teoriyi doğrulamak isteyen araştırmacılar sonunda şöyle bir çözüm buldular: Satürn daha önceleri daha büyük bir uyduya sahip olmalıydı ancak bu ilave uyduyla Satürn uzun bir süre Neptün’le rezonans halinde olabilmişti. Fakat Satürn’ün uydularının yörüngeleri değişiyor. Özellikle de en büyük uydu olan Titan yavaş yavaş dışa doğru hareket ediyor. 100 ila 200 milyon yıl önce, araştırmacılar tarafından “Chrysalis” olarak isimlendirilen uyduda şiddetli bozulmalar meydana gelmiş. Ve kaotik bir yörünge üzerinde Satürn’e o kadar yaklaşmış ki gezegenin gelgit kuvvetleriyle parçalanmıştı. Chrysalis’in yok olmasıyla da Satürn, Neptün’ün rezonansından çıkmış. Parçaların büyük bir kısmı gezegenin üzerine düşerken, geriye kalanlar günümüzdeki Satürn halkalarını oluşturmuşlar. Bu model de hem halkaları hem de Satürn’ün eksen eğimini açıklıyor. Ama bu senaryo da gezegenin içindeki kütle dağılımına bağlı, yani modelin kanıtlanması için gelecekteki uzay sondalarının verilerine ihtiyaç duyulmaktadır.

Nilgün Özbaşaran Dede

Kaynak