Hastalık taraması, o hastalığa ait belirti ya da şikâyet yokken yapılan tıbbi araştırmadır. Eğer bir hastalık için erken tanı konulduğunda tedavinin daha etkili olduğu düşünülüyorsa, tarama testi önerilebilir. Tarama testleri, kan ve diğer vücut sıvılarıyla yapılan laboratuvar testleri, kalıtsal hastalıkların tespitindeki genetik testler ya da mamografi gibi radyoloji yöntemleri olabilir.
Geçmişte akciğer kanseri taramasında kullanılan akciğer röntgeni ve balgam testinin akciğer kanserinden ölümleri azalttığı, yapılan bilimsel çalışmalarda gösterilemedi.
Günümüzde akciğer kanser taranmasında önerilen tek yöntem, düşük doz akciğer tomografisidir. Bu yöntemde düşük radyasyon dozuyla akciğerlerin detaylı görüntülenmesi yapılır. Bu yöntem özellikle Amerika Birleşik Devletleri başta olmak üzere gelişmiş ülkelerde benimsenmiş ve uygulanmaktadır. Amerika Bileşik Devletleri’nde bu yöntemin başarısı oldukça kabul görmüş olup, Şubat 2015 yılından itibaren özel sigorta şirketleri bu testin ödemesini üstlenmektedir.
Üst sırada
Akciğer kanseri, kanser kaynaklı ölümlerde üst sıralardadır. Akciğer kanseri, akciğeri oluşturan dokulardan, özellikle de hava yollarında yer alan hücrelerden köken alır. Kanserin türü ve kesin tanısı mikroskop altında değerlendirildikten sonra konulur. Akciğer kanseri erken evrede, komşu anatomik yapılara (damarlara, hava yollarına, lenf bezlerine, akciğer ve kalp zarına) ve uzaktaki organlara yayılmadan tespit edilirse, tedavisi çoğunlukla çok başarılıdır. Akciğer kanseri ölümleri daha önce sigara kullanmış ya da sigara kullanmakta olanlarda yüksek oranda görülür.
Tarama testi kimlere uygulanmalıdır?
Yoğun sigara öyküsü olan (30 paket-yıl* ve üzeri) Sigara içmeye devam eden ya da son 15 yıl içerisinde sigarayı bırakmış olan 55 ve 80 yaş arası bireylerin, düşük doz tomografiyle yıllık tarama programına katılmaları önerilmektedir. (*Bir insanın sigara kullanım miktarının tespitinde “paket-yıl “hesabı kullanılmaktadır. “Paket-yıl” miktarı: Günlük tüketilen paket, sigara tüketilen yıl sayısı ile çarpılarak hesaplanır. Örneğin günde 1.5 paket sigara, 30 yıldır tüketiliyorsa: 1.5x30=45 paket-yıl.)
Tarama programı kriterleri
Bunlar tarama için önerilen ana başlıklar olmakla birlikte, taramanın kimler için uygun olduğu doktor değerlendirmesi sonucunda belirlenmektedir. Ayrıca uzmanlar akciğer kanseri tarama programında aşağıdaki kriterlerin de mutlaka dikkate alınmasını önermektedir:
Tarama, göğüs hastalıkları uzmanı, radyolog, göğüs cerrahı, tıbbi onkolog ve patologdan oluşan bölümler arası işbirliği sağlanmış merkezlerde gerçekleştirilmelidir.
Bu merkez düşük doz akciğer tomografisi incelemesinde deneyimli olmalıdır.
Sigarayı bırakmanın akciğer kanserinden korunmada en etkili yöntem olduğu unutulmamalıdır.
Günümüzde tomografinin akciğerlerdeki en küçük nodülleri dahi görüntüleyebilmesi nedeniyle, akciğer kanseri en erken ve tam tedavi edilebilir aşamada yakalanabilir. Tomografi incelemesi hızlı ve ağrısızdır. Düşük doz tomografiyle akciğer kanseri tarama programının, yüksek riskli kişilerde akciğer kanserine bağlı ölümleri azalttığı kanıtlanmıştır. Kanser taramayla erken aşamada tespit edildiğinde, modern cerrahi yöntemler eşliğinde daha az akciğer doku kaybıyla hastalar günlük hayatlarına hızlı ve yaşam kalitelerini koruyarak dönüş sağlarlar.
Akciğer nodülü
Akciğer kanseri başlangıç aşamasında genellikle nodül olarak görüntülenir. Akciğer nodülü dairesel, farklı dokulardan oluşan oluşumdur. Nodüllerin büyük çoğunluğu (%95’in üzeri) kanser değildir. Daha önce geçirilmiş enfeksiyonun izi ya da normal bir lenf bezi olabilir. Tarama programında bir hastada nodül tespit edilirse, genellikle takibi önerilir. Takip incelemelerde boyutunun artmaması ya da kaybolması kanser olmadığının kanıtıdır. Bazı -genellikle büyük- nodüller için takip yerine PET/BT incelemesi ya da ince bir iğneyle örnek alınması (biyopsi) önerilebilir.
Tarama programında deneyimli merkezler, tarama tomografisinden elde edilecek sonuçları detaylıca değerlendirip, bulguları ve izlenecek yolu katılımcıyla konuşmaktadır. Herhangi bir risk gurubunda yer almadan, doktor önerisi olmadan, sadece merak gidermek için bu tarama testinin yapılması doğru değildir.
Dr. Terman Gümüş
VKV Amerikan Hastanesi – Radyoloji Bölümü
Bu yazı HBT'nin 88. sayısında yayınlanmıştır.
