Koronavirüs hastalığı (COVID-19) salgını dünya çapında eşi görülmemiş zorluklar ve tehditler doğuruyor. Ne yazık ki, COVID-19 pozitif olarak tanı alanlar arasında yaşlı, zayıf ve komorbid bireylerin daha fazla risk altında olduğu bilinmektedir. Yaşlı bireylerin bu salgın sırasında güvenli ve sağlıklı kalabilmesi için önlemler almak daha da önemli hale gelir. El yıkama, hasta bireylerle temastan kaçınma ve iyi hijyen gibi günlük önleyici tedbirler, virüs, bakteri ve diğer patojenler için riskini azaltmada güçlü bir yol olmaktadır. Sağlıklı kalmanın en önemli yollarından biri bağışıklığı (savunma mekanizmasını) güçlendiren alışkanlıkları benimsemektir. Besinler veya ilaçlar yoluyla anti-enflamatuar strateji, Covid-19 yönetimi için uygun bir seçenektir. Yaşa bağlı mikro besin ögesi (vitamin-mineral) yetersizliğinin yanı sıra, bir bireyin beslenme durumu COVID-19 enfeksiyonu riskini, klinik seyrini ve sonuçlarını etkiler.
Yetersiz beslenen bireyler mevcut riskler karşısında daha duyarlı hale gelmekte, bu nedenle bireylerin koronavirüs veya başka virüslere karşı daha dirençli olabilmeleri için çeşitli beslenme önerileri tavsiye edilmektedir. Bu öneriler kısaca 5 başlık altında toplamak mümkündür.
1-Karbonhidrat ve yağ oranı düşük beslenme modelleri tercih etmek
Uzun süreli sağlıklı beslenme düzeni de dahil olmak üzere sağlıklı bir yaşam tarzını sürdürmek şimdi her zamankinden daha önemli olabilir. Bu, temel öneriyi sağlayan ve aynı zamanda kan şekerini ve vücut ağırlığını kontrol altında tutan bir beslenme düzeni de düşük karbonhidratlı yiyeceklerin seçimi ile mümkündür. Çalışmalar, obezite, diyabet ve yüksek tansiyon gibi kronik sağlık koşullarının enfeksiyon ve ölüm riskini artırabileceğini göstermiştir. Bireylerin diyetinde, tam tahıllardan zengin, düşük şekerli ve az yağlı yiyecekler olmalıdır. Böylelikle, genel sağlık durumları iyi yönde desteklenebilmektedir.
2- Bağışıklık sistemini güçlendirmeye yönelik besinler seçmek
İyi sağlık ve beslenmenin el ele gittiği kanıtlanmış bir gerçektir. Yaşlılar koronavirüse daha duyarlı olduklarından, belirli vitamin ve mineraller açısından zengin bir şekilde beslenmek virüslere karşı bağışıklık duvarı oluşturabilir. Günlük diyete beta-karoten, C ve E vitamini ve çinko bakımından zengin meyve ve sebzeleri dahil etmek önemli bir beslenme stratejisidir. Hiçbir yiyecek veya takviye koronavirüs gibi bir virüsü “tedavi edemez” ve hatta % 100 önleyemezken, bu süreçte bazı besinlerin bağışıklığı arttırmaya yardımcı olduğu çalışmalarda gösterilmiştir.
Yaban mersini, bağışıklık sistemini güçlendirmeye yardımcı olabilecek antioksidan özelliklere sahip olan antosiyanin adı verilen bir tür flavonoid içerir. Araştırmacılar, flavonoidler açısından zengin yiyeceklerle beslenenlerin, üst solunum yolu enfeksiyonu veya soğuk algınlığına yakalanma olasılığının, daha az olduğunu göstermiştir.
Zerdeçal, içeriğinde bulunan kurkumin adlı bileşenden dolayı vücudun bağışıklık düzenleyici kapasitesini artırarak bağışıklık sistemini güçlendirmeye yardımcı olmaktadır.
Brokoli, önemli bir C vitamini kaynağıdır. Ayrıca içeriğinde bulunan sülforafan adlı bileşik sayesinde güçlü antioksidan etki gösterir. Enfeksiyonlarla savaşmanın anahtarı olan beyaz kan hücrelerinin üretimini arttırmaktadır.
Tatlı patates, A vitaminine dönüştürülebilen ve bağışıklık sistemi ve bağırsak sağlığını desteklemeye yardımcı olan iyi bir beta-karoten kaynağıdır.
Ispanak, yüksek folat, A vitamini, C vitamini, lif, magnezyum ve demir içeriği sayesinde süper besin olarak da bilinir. Ispanaktaki besin ögeleri bağışıklık fonksiyonunu arttırır ve vücutta hücre bölünmesi ve DNA onarımı için gerekli besinleri sağlar.
Zencefil, anti-enflamatuar ve antioksidan özelliklere sahiptir. Enflamasyonu azaltmaya ve boğaz ağrısını azaltmaya yardımcı olabilmektedir.
Sarımsak; antiviral, antifungal ve antibakteriyel özelliklere sahip olan allisin dahil olmak üzere çeşitli bileşikler içerir. Soğuk algınlığı ve grip mevsimi boyunca bağışıklık sistemini güçlendirir.
Yeşil çay, etkili enfeksiyon savaşçıları olan polifenol adı verilen antioksidanlar içerir.
Yağlı tohumlar, zengin bir E vitamini kaynağıdır. E vitamini diğer antioksidanlara benzer şekilde bağışıklığı destekler.
Turunçgiller çok iyi bir C vitamini kaynağıdır. Enfeksiyonlarla savaşmanın anahtarı olan beyaz kan hücrelerinin üretimini arttırırlar.
3- Yeterli su tüketimini sağlamak
Mukoza zarlarını nemli tutmak ve soğuk algınlığı ve gribi daha da azaltabilmek için yaşlı bireylerin günlük 8-9 bardak su tüketmeleri önerilmektedir. Susama hissinin zayıf olması nedeniyle eğer yeterli su tüketimi sağlanamıyorsa, çorba, süt, yeşil çay, ev yapımı taze meyve suyu gibi besinler ek olarak tavsiye edilebilmektedir.
4- C ve E vitamini yönünden zengin besinler tüketmek
C vitamininin çocuklar, yetişkinler ve yaşlılar için bağışıklığı kuvvetlendirici etkisinin olduğu kanıtlanmıştır. Portakal, kivi, çilek gibi meyveler C vitamini açısından zengindir ve diyetlerine dahil edilmelidir. Ayrıca, patlıcan, biber, pancar, ıspanak ve karnabahar gibi sebzelerin C vitamini açısından oldukça zengin olduğu ve bağışıklığı desteklediği bilinmektedir. Bazı araştırmalar, E vitamininin bağışıklık da dahil olmak üzere yaşlıların genel sağlığını korumak için hayati önem taşıdığını kanıtlamıştır. E vitamini, çeşitli enfeksiyonlardan, bakterilerden ve virüslerden koruyabilen güçlü bir antioksidandır. Günlük E vitamini gereksinmelerini karşılayabilmek için badem, fıstık ezmesi, ayçiçeği çekirdeği, fındık gibi yağlı tohumları diyete eklenmesi önemlidir.
5- Baharatlarla diyetin kalite ve lezzetini arttırmak
Bağışıklığı artıran bazı baharatlar arasında sarımsak, ginseng, kimyon, zerdeçal ve zencefil yer almaktadır. Yiyeceklerine ekleyerek veya çay şeklinde bireylerin diyetlerine dahil etmesi önerilmektedir. Baharatların, hem bağırsak sağlığı ve bağışıklık sisteminin güçlenmesine katkı sağladığı, hem de yemeklerin lezzetini arttırmak için kullanıldığı bilinmektedir.
Besinlerin bilinçli tüketimi ile sağlık etkilerinden faydalanmak mümkündür. Ancak, besinlerin koronavirüs enfeksiyonlarının tedavisinde kullanılabileceği doğru bir düşünce olmayacaktır. Besinlerin bağışıklığı destekleyici ve genel sağlığa olumlu etkileri ile vücudun hastalıklara karşı direncini arttırıcı etkilerinden bahsedilebilir. Bu nedenle, sağlıklı ve dengeli beslenme bu dönemde ayrı bir önem taşımaktadır.
Arş. Gör. Pelin Cin
İstanbul Kültür Üniversitesi, Beslenme ve Diyetetik Bölümü
Kaynaklar
Gasmi A, ve ark. Individual risk management strategy and potential therapeutic options for the COVID-19 pandemic. Clin Immunol. 2020 Apr 7:108409.
Wellman SN, Kamp JB. Nutrition in Aging. Krause’s food & the nutrition care process. (Ed: Mahan KL, Raymond LJ). 14th edition. St. Louis, Missouri: Elsevier. 2017; 831-833.
Bu yazı HBT'nin 218. sayısında yayınlanmıştır.
