Yıllardır mRNA teknolojisi üzerine çalışan ve ilk büyük başarılarını BioNtech aşısını geliştirerek ve yüzde 95’in üzerinde etkililiği ile dünya çapında olay yaratan, COVİT-19’a karşı ilk aşı olarak uygulamaya sokan Özlem Türeci ve Uğur Şahin ikilisi, şimdi de oto immün hastalıkların tedavisi için yine aynı mRNA teknolojisi ile geliştirdikleri başka bir aşıyı Multipl Skleroz’lu fare modelinde başarıyla test ettiler.
Otoimmün hastalıklar, bağışıklık sisteminin aşırı çalışması sonucu ortaya çıkıyor. Bu bağışıklık sistemimiz kendi dokularımızı yabancı/düşman olarak algılıyor, bağışıklık sistemi hücreleri bu dokulara saldırıyor ve hastalık yapıcı derecede hasar veriyor. Multipl skleroz (MS), İltihaplı romatizma (Romatoid artrit), Crohn hastalığı ve Ülseratif kolit gibi İnflamatuar Bağırsak Hastalıklar grubu, Guillain Barre sendromu, Kronik İnflamatuar Demiyelinizan Polinöropati, Sedef Hastalığı, Graves Hastalığı, Hashimoto tiroiditi gibi hastalıklar da otoimmün hastalıklar arasında sayılıyor.
Science dergisinde yayınlanan makaledeki özette: Multipl skleroz (MS) gibi otoimmün hastalıklar, bağışıklık sisteminin normal olarak bedeni koruyucu görevini ihlal edip kendi kendine zarar vermeye başlamasıyla oluşuyor ve otoreaktif T lenfositleri doku hasarına neden oluyor. Otoimmün hastalıkların tedavisinde bugüne kadar uygulanan tedaviler, bağışıklığı sistemik olarak baskılıyor ve bedeni enfeksiyonlara açık hale getiriyor. mRNA teknolojisiyle geliştirilen aşı, MS fare modellerinde, yerleşmiş hastalığın başlangıcını geciktirdi, belirtilerini giderdi ve hastalığın önemini, ilerlemesini azattı.
MS hastalığı, bağışıklık sisteminin yanlışlıkla beyindeki ve omurilikteki sinir hücrelerini örten koruyucu miyelin kılıfına saldırmasıyla ortaya çıkıyor. Yeni aşının, uygulamada, canlıların kendi bağışıklık sistemlerini tehlikeye atmadığını belirtiliyor. Bağışıklık sisteminin koruyucu hücrelerinin normal çalışmasına yardımcı olduğu belirtiliyor.
Aşıyı yorumlayan uzman dergiler (*) aşının, farelerde MS’in tüm klinik belirtilerini bloke ederken, kontrol için kullanılan hayvanların ise hastalığın tipik semptomlarını yaşadığını belirtiyor. Farelerin kuyruklarında felç gibi küçük hastalık belirtileri görüldüğünde, mRNA aşısına başlanan farelerde hastalığın ilerlemesi engellendi ve fareler motor işlevlerini geri kazandı.
İmmünolog, Prof. Dr. Derya Unutmaz, bu çalışma için “Bu, otoimmün hastalıkları tedavi etmek için mRNA aşı teknolojisinin çok heyecan verici bir uygulamasıdır, şimdi sıra mRNA teknolojisinin kanser immünoterapisine uygulanmasına geldi” dedi. Tabi, MS’li farelerin tedavisinde elde edilen başarının insanlarda klinik deneylerle gösterilmesi gerekiyor. Eğer bu konuda da başarılı sonuçlar alınırsa, otoimmün hastalıkların tedavisinde tıbbın önünde büyük bir başarı açılacak.
Science dergisinde yayımlanan orijinal makalede, başyazar Uğur Şahin olarak görülüyor, tabii ki Özlem Türeci, Alman üniversitelerinde ve BinTech’de araştırmacı olan Almanların yanı sıra, Türk kökenli diğer araştırmacılar Özlem Akıllı Öztürk, Mustafa Diken ve Elif Diken de bulunuyor.
COVİT-19 aşısından sonra şimdi de mRNA teknolojisiyle otoimmün hastalıkların da aşıyla tedavi edilebileceğine ilişkin bu önemli başarı büyük yankı yarattı. mRNA teknolojisiyle aşı tasarımının hızlı yapılabilmesi, aynı teknolojiyle kanser aşısı geliştirmek için yıllardır sürdürülen çalışmalar için de büyük bir umut yarattı.
Orhan Bursalı
Kaynaklar
https://science.sciencemag.org/content/371/6525/145
www.fiercebiotech.com/research/biontech-ceo-turns-covid-19-vaccine-s-mrna-tech-against-multiple-sclerosis (*)
Bu yazı HBT'nin 251. sayısında yayınlanmıştır.
