Günlük hayatta “uçuk” olarak tanımladığımız tabloyu yaratan aslında viral bir enfeksiyondur. Herpes simplex adlı virüsle oluşur.
Bu virüsün iki tipi vardır. Tip Herpes simplex genellikle direncimiz düştüğünde ağzımızın burnumuzun etrafında çıkan uçukları yapan tiptir. Tip 2 ise çoğunlukla genital bölgede lezyonlara sebep olur. Fakat her iki tip virüs de aslında tüm vücut yüzeyinde herhangi bir bölgede hastalık yapabilirler. Yani Tip 1 virüs ile genital bölgede ya da Tip 2 ile dudakta uçuk çıkarmak mümkündür.
Uçuk kendini deride göstermeden yaklaşık bir gün önce hastaların çoğu çıkacağı bölgede bir kaşıntı, yanma veya batma hissedebilirler. Önce pembemsi bir kızarıklık ve kısa sürede üzerinde beliren küçük çaplı su toplamalar ile uçuk deride belirir. Bu lezyon dokunmakla hassas, acılıdır. Bu su toplamalara vezikül adı verilir ve kısa bir süre içinde patlayarak kabuklaşma safhasına geçerler. Birkaç gün içinde kabukların dökülmesi ile de uçuk lezyonu iyileşmeye başlar. Uçuk tedavi uygulanmasa da kendiliğinden geçen bir tablodur. Bu süre yaklaşık olarak 7-10 gün gibidir.
Klinik tipler Oral Herpes ve Genital Herpes şeklinde kabaca ikiye ayrılabilir. Oral herpeste lezyonlar genellikle dudaklarda ve ağız çevresindedir. Bazen bu bulgular yüzün daha farklı alanlarında da gözlenebilir. Hatta ağız içinde, dilde de olması mümkündür. Genital herpeste ise lezyonlar cinsel organlar kadar anüs etrafı, kaba etler ve kadınlarda vajina içinde de olabilir.
Semptomlar
Uçuk ile beraber atağın şiddeti ile orantılı olarak grip benzeri semptomlar, yani ateş, baş ağrısı, kırıklık, lenf bezlerinde şişme gözlenebilir. Genital uçuğu olan hastalarda yine lezyonun yerleştiği bölgeye bağlı olarak hastalarda idrar yaparken yanma gibi şikayetler de olabilir.
Herpes enfeksiyonu gözde olduğunda bu ciddi bir durumdur. Bazen tek, bazen ise her iki gözü de tutabilir. Ağrı, ışığa hassasiyet ve batma hissi yaratır. Derhal tedavi edilmez ise gözde kalıcı hasar oluşabilir. Uçuğun iyileşirken bıraktığı nedbe dokusu nedeni ile görmede bozulma hatta kayıp olabilir.
Bulaşma
Herpes simplex Tip 1 çoğu insana çocuklukta bulaşır. Bulaşmada yakın kontakt önemlidir. Öpüşmek, örneğin bir çocuğun yanağını okşamak, çatal, kaşık, bardak, havlu, dudak kremi, ruj, traş takımı gibi başkasına ait kişisel nesleri kullanmak Tip 1’in bulaşmasında en sık yollardandır. Deri teması ile bulaştığından aile bireylerinden, erişkinlerden ya da diğer çocuklardan bulaşma küçük çocukluk yaşlarında daha kolay gerçekleşebilir. Herpes simplex Tip 2 ise sıklıkla cinsel ilişki ile bulaşır.
Aktif olarak uçuğu olmasa da bir birey virüs saçabilmektedir. Bu durumda tıpta “asemptomatik viral dökülme” olarak tanımlanmaktadır. Bu nedenle Herpes simplex virüsü taşıyan ama o sırada uçuğu olmayan bir insanın deri teması ile başkalarına virüs bulaştırması mümkündür. Bu da bu virüsün tüm dünyada çok yaygın olmasının sebeplerinden biridir.
Yaşam boyu
Bir kere Herpes Simplex virüsü ile karşılaşan ve enfekte olan kişide virüs yaşam boyu kalır. Uçuğu olmasa da o insan Herpes Simplex taşıyıcısıdır. İlk enfeksiyon atağı geçtikten sonra virüs deri hücrelerinden sinir hücrelerine göçer ve orada yerleşir. Bu hücrelerde “uyuyan” virüs stres, hastalık, ateş, aşırı güneşe, aşırı soğuğa maruz kalmak, adet dönemi, cerrahi girişim gibi direnci düşüren faktörlerle “uyanır”, aktive olur ve tekrar deride uçuk yapar.
Uçuğunuz olduğunda dermatolog bunu görerek tanır; yani tanı koymak için büyük çoğunlukla muayene yeterlidir. Bazı durumlarda su toplama safhasında bu sıvıdan süprüntü alınarak laboratuarda tanı kesinleştirilebilir. Eğer muayene sırasında bir uçuğunuz yok ise kan testi ile de herpes virüsü taşıyıp taşımadığınız anlaşılabilir.
Tedavi
Herpes simplex virüsünün deri ve sinir hücrelerinden kaybolmasını sağlayarak virüsü tümüyle uzaklaştıran bir tedavi mevcut değildir.
Yapılan tedaviler semptomatiktir, yani uçuk ataklarını daha rahat geçirmenize ve atak sıklığının azalmasına yardımcı olurlar.
Çoğu hastaya antiviral tedavi ( Acyclovir, Fanciclovir, Valacyclovir) önerilir. Bu genellikle antivirütik ilacı içeren bir krem şeklindedir. Bu kremler kaşıntı, batma, yanma şeklindeki şikâyetlerin hafiflemesine ve çabuk geçmesine yardımcı olur. Tedavide antiviral etkili tabletler de kullanılabilir. Bu tabletler de kremler gibi atak şiddetini azaltırken, uçuğun yayılmasını engeller ve atakların daha seyrek ortaya çıkmasını sağlarlar. Yine de bu tedaviler enfekte insanların etrafa virüs saçmasını da engellerler.
Korunma
Bulaşmadan sonraki ilk lezyonlar genellikle en ağır ve şiddetli geçen ataktır. Sonraki atakların bazıları hastanın hiçbir subjektif yakınma hissetmeyeceği kadar hafif de geçebilir.
Uçuğunuz olduğunda başkalarını öperek selamlamaktan kaçının, kişisel eşyalarınızı paylaşmayın, uçuklu deri bölgesine ellediğinizde sonrasında mutlaka elinizi yıkayın, hatta ilacınız olan kremi sürerken elle değil bir kulak temizleme çubuğu ile sürmeye özen gösterin.
Gebelikte uçuk özel bir önem taşır. Zira normal doğum sırasında bebeğe bulaşma riski vardır ve yenidoğan için herpes simplex enfeksiyonu çok tehlikeli, bebeğin hayatını tehdit eden ya da kalıcı sakatlıklar olmasına yol açabilecek bir enfeksiyondur. Bu nedenle uçuk virüsü taşıyorsanız ya da eşinizde genital herpes var ise gebe olmanız durumunda bunu mutlaka doktorunuz ile paylaşın. Gebeliğin doğuma yakın döneminde bebeğe bulaşmaması için ilaç kullanmanız gerekebilir.
Dr. Bilgehan Yılmaz
VKV Amerikan Hastanesi – Dermatoloji Bölümü
Bu yazı HBT'nin 104. sayısında yayınlanmıştır.
