Küresel ısınma sadece sıcaklıkları artırarak, olağanüstü sıcaklık dalgalarına neden olmakla kalmayıp, kış ve ilkbahar aylarında anormal soğuklara da yol açıyor. Bunun nedeni Kuzey Kutbu ve orta enlemler arasındaki zayıf sıcaklık farkı bu da kutup havasının bize daha sık ulaşmasına izin veriyor. Kutup rüzgarlarındaki bu zayıflama, örneğin Ocak ve Şubat aylarındaki aşırı soğuğa yol açmıştı ve hala soğuk hava iletiyor.
Finlandiya’da Oulu Üniversitesi’nden Hannah Balley ve ekibi, bu tür soğuk hava dalgalarıyla birlikte niçin şiddetli dolu ve kar yağışlarının geldiğini inceledi. Örnek olarak Batı Avrupa’nın yarısını don ve karla kaplayan Şubat 2018’in soğuk hava dalgısı ele alındı. “Doğudan gelen Canavar” olarak adlandırılan bu olay, altyapı arızaları yüzünden günde bir milyar Avroluk zarara yol açmıştı. Nemin ve dolayısıyla da muazzam miktardaki kar için gerekli olan “hammaddenin” nereden geldiğini öğrenmek isteyen araştırmacılar, o zamanlar toplanan örneklerde ağır hidrojen izotopu döteryumun oranını incelediler. Meteorolojik veriler ve hava akımlarının verileriyle birlikte nemin kaynağını belirleyebildiler. Sonuca göre: ilkbahardaki soğuk hava dalgasıyla gelen karlar, Arktik Okyanusu’n Norveç ve Rusya arasında kalan Barents Denizi’nden gelmiş. Sadece “Doğudan gelen Canavar” zamanında Barents Denizi’nden Avrupa’ya 140 gigatondan fazla nem gelmişti. Analizlere göre o tarihte düşen karların yüzde 88’i Kuzey Kutup denizinden gelen su buharı akımına aitti. Uydu görüntülerinde de Barents Denizi’nin buzsuz kısımları üzerinde biriken yoğun bulutların, güneye doğru ilerlediği izlendi. Ve bu olay bir seferlik değildi. Kuzey Kutbu’ndan kar getiren sadece hava akımları değil, Barents Denizi’nde değişen buz örtüsü de bundan sorumlu tutuluyor. Çünkü Kuzey Kutup denizinin bu kısmı iklim değişimi yüzünden olağanüstü miktarda deniz buzu kaybetti.
Kuzey Kutbundaki toplam kış deniz buzu kaybının yüzde 95’i Barents Denizi’nde meydana gelmiş. Bu gelişme yüzünden Barents Denizi’nde daha fazla sıcak su açığa çıktığı için daha fazla su buharlaşmakta. ‘Deniz buzu bir tür kapak görevini görür. Bu kapak eksik olduğunda atmosfere çok daha fazla su buharı ulaşıyor’ diyor araştırmacılar. Hesaplara göre kaybolan her metrekare deniz buzundan sonra o bölgede 70 kilo su buharı açığa çıkıyor. Bu da Kuzey Kutbu deniz buzunun gelecekte daha fazla kayıp vereceği ve dolayısıyla da Avrupa’ya daha fazla kar geleceği anlamına geliyor.
Gerçi meteorolojik veriler Avrupa’ya düşen toplam kar miktarının azaldığını gösteriyor ama öte yandan Mart ayında düşen kar miktarı on yılda bir 16 milimetre artmış. Tüm bunlar iklim değişiminin tek yönlü işlemediğini göstermekte. Artan sıcaklıklara rağmen ilkbaharda kar yağışları artabilir diyor bilim insanları.
Nilgün Özbaşaran Dede
