Nörodejeneratif bir hastalık olan Alzheimer’de, beyinde hatalı katlanmış amyloid beta proteinlerden oluşan plaklar birikir. Bunlar beyin metabolizmasını etkileyerek nöronların ölmesine yol açarlar. Bu yüzden birçok tedavinin hedefi, plakları çözmektir. Fakat ne var ki şimdiye kadar ki antikor tedavileri farklı sonuç verdiği gibi sık sık beklenmedik sonuçlar da verebiliyor. Virginia Üniversitesi’nde Sandro Da Mesquita ile çalışan ekip, terapilerin niçin etkili olmadığını buldu. Araştırmacıların fare deneylerinde gösterdikleri gibi, meningeal lenf (beyin zarı) damarları olarak bilinen beynin drenaj sistemi, hastalığın seyrinde ve tedavilerin etkinliğinde çok önemli bir rol oynuyor.
Lenf damarları gider borusu gibidir. Alzheimer ve Parkinson gibi diğer nörodejeneratif hastalıklar ve frontotemporal demans, beyindeki protein agregasyonu (yanlış katlanmış proteinlerin hücre içinde veya dışında toplanması) ile tanımlanır. Bu agregasyonlar kırıldığında, gider tıkalı olduğu için topakların gideceği yer olmaz ve bu durumda da tedavi pek işe yaramaz. Sorunu gidermek için önce giderin açılması gerekiyor. Kipnis bu yüzden şimdiye kadarki ilaç araştırmalarından alınan çelişkili sonuçların, incelenen hastaların lenf sistemlerindeki farklılıklarla ilgili olabileceğini düşünüyordu. Lenf damarlarında sorun olmayan hastalarda tedavi işe yararken drenaj sistemi tıkalı olan hastalarda tedavi etkisiz kalmış.
Bu tezi kontrol etmek isteyen araştırmacılar, genetik değişimden geçirilerek beyinde amyloid birikimi için duyarlı hale getirilen farelerle deneyler yaptılar. Bu hayvanların bir kısmında, Alzheimer hastalığında katkıları olan ve mikrogliya olarak bilinen belli başlı bağışıklık hücreleri incelendi. Sonuca göre hasarlı bir lenf sistemine sahip olan farelerde mikrogliya, nörodejenerasyonun gelişimini tetikleyecek durumdaydı. Fakat insandaki, meningeal lenf sistemindeki benzer hasarlar doğrudan doğruya tespit edilemiyor.
Araştırmacılar yine de bu tür hasarların insanda da rol oynayıp, oynamadığını öğrenmek için ölmüş Alzheimer hastalarının beyinlerindeki mikrogliya gen ekspresyonunu, farelerinkilerle karşılaştırdılar. Ve bu şekilde hasarlı meningeal lenf damarlarına sahip farelerde görülen işaret, insanda da saptandı. Bu da sonuçların insan için de geçerli olduğu anlamına geliyor.
Araştırmanın ikinci bir aşamasında lenf damarları hasarlı olan farelere, Alzheimer tedavisinde kullanılan ilaçlar verildi. Kontrol grubundakilere ise ayrıca lenf damarlarının yenilenmesini sağlayan etki maddesi de verildi. Bu şekilde tedavinin birinci grupta beklenen sonucu vermemesine rağmen ikinci grupta çok daha iyi sonuç alındı. Uzmanlar araştırma sonuçlarının Alzheimer tedavisinde yardımcı olacağını söylüyorlar.
Nilgün Özbaşaran Dede
