Tuz aslında yaşamsal önem taşır bizim için, bu yüzden de tuzlu yemeği isteği duyarız. Fakat artık biliniyor ki aşırı miktarda sodyum klorit sağlığımıza zarar veriyor. Kimi insanlarda tansiyonu yükseltirken, kalp hastalıklarını tetikleyebiliyor, hatta belleğe bile zarar verebiliyor.
Araştırmalar şimdi de aşırı tuz tüketiminin bağışıklık sistemini de etkilediğini gösterdi. Bu etkinin ne olduğunu Max-Dellbrüc Moleküler Tıp Merkezi’nden (MDC) Sabrina Geisberger inceledi. Araştırmacılar daha önceleri kandaki yüksek sodyum yoğunluğunun, obur hücrelerinin öncüleri olan monositlerin etkinliği ve işlevi üzerinde etkili olduğunu bulmuşlardı. Fakat hücrelerde tam olarak nelerin yaşandığını öğrenememişlerdi. Bu sorunun yanıtını bulmak isteyen araştırmacılar, yüksek tuz oranına sahip besleyici madde içinde bırakılan, savunma hücrelerinin metabolizmasını incelediler. Sadece üç saat sonra ölçülebilir değişimler meydana geldi: Solunum zinciri aksayınca, hücreler daha az adenozin trifosfat (ATP) üretmiş ve daha az oksijen yaktılar.
Adenozin trifosfat tüm hücrelerin evrensel enerji tedarikçisidir ve protein sentezlerinin ve diğer moleküllerin temelini oluşturur. Adenozin trifosfat hücrelerin enerji santralları olarak bilinen mitokondrilerde üretilir. Deneylerden anlaşıldığı üzere aşırı tuz mitokondrilerdeki ATP üretimini önemli ölçüde bozuyor. Tuza bağlı enerji eksikliği monositlerin olgunlaşmasını, dolayısıyla da bunlar tarafından oluşturulan obur hücrelerinin işlevini değiştiriyor. Aynı etkinin insanda da ortaya çıkıp çıkmadığını araştırmacılar klinik deneylerle kontrol ettiler. Araştırma çerçevesinde katılımcılara iki hafta süreyle normal tuz tüketimine ilave olarak altı gram sofra tuzu tablet şeklinde verildi. Araştırmanın ikinci bölümünde ise katılımcılar aşağı yukarı on gram tuz içeren, yani günlük önerilen miktardan (beş ila altı gram) çok daha fazla tuz içeren pizza yediler. Daha sonra ise katılımcıların kanlarındaki monositlerin durumu analiz edildi. Buna göre tuzun mitokondriler üzerindeki etkisi sadece uzun vadeli fazla tuz tüketimiyle değil, bir seferlik pizza yemekle bile görülüyor. Pizza tüketiminden sadece üç saat sonra monositlerde önemli ölçüde enerji eksikliği tespit edildi. Ancak bu etki kalıcı olmak yerine, sekiz saat sonra yeniden kayboldu. Yani mitokondrilerin etkinliği uzun vadede bozulmuyor.
Araştırmadan öğrendiğimiz en önemli şey, sodyum iyon gibi bu kadar küçük bir molekülün solunum zincirinin ana enzimini belirgin bir şekilde engelliyor olması. İyonlar mitokondriye aktığında, bunu farklı fizyolojik koşullar altında yaparlar ve elektron taşıma zincirindeki ana noktayı düzenlerler. Anlaşıldığı üzere bu hücrenin çok temel bir düzenleyici mekanizması gibi görünüyor. Bundan sonra bu mekanizmanın diğer hücre tiplerinde de tuzdan etkilenip, etkilenmediğinin öğrenilmesi gerekiyor. Çünkü mitkondriler sadece savunma hücrelerinde değil, kırmızı kan kürecikleri haricinde tüm beden hücrelerinde bulunuyor. Özellikle kas, sinir, duyu ve yumurta hücreleri gibi çok enerji harcanan yerlerde daha fazladırlar. Sonuçlar aşırı tuz tüketiminin savunma sistemini olumsuz etkileyebildiğini gösteriyor. Gerçi savunma sisteminin obur hücreleri aşırı tuz alımında da bakterileri karşı hala etkin oluyorlar ama aynı zamanda da pro- inflamatuar (iltihap yapıcı) etkileri de artıyor. Bu da damarlardaki, eklemlerdeki veya bağışıklık hastalıklarındaki iltihapları tetikleyebilir diyor araştırmacılar.
Nilgün Özbaşaran Dede
