Arktik bölgede hızla yok alan deniz buzunun aksine Antarktika’nın çevresindeki buz alanları göreceli olarak istikrarlı kabul edilir. Gerçi kenarlarındaki buzullar git gide daha hızlı erimeye başladı, hatta Batı Antarktika’daki erimenin kısmen kalıcı olabileceği de sanılıyor. Ama Antarktika denizindeki olumsuz süreçler, bazı büyük buzdağlarının kopmasına rağmen Kuzey Kutbuna göre daha yavaş işlemekte. Ancak ne yazık ki bilim insanları bu yıl Antarktikteki deniz buzunda da rekor erime tespit ettiler.
Şubat 2022’de ve Güneydeki kutup yazının bitiminden kısa bir süre önce Antarktikteki deniz buzu ilk kez 1,9 milyon kilometre kare kadar küçülmüş. Bu 1978 yılında uydu ölçümlerinin başlamasından sonraki en düşük değer. Diğer bir sürpriz de şu: Antarktik etrafındaki deniz buzu alanı 1970’li yıllardan beri yılda ortalama olarak yüzde bir oranında küçülmesine rağmen, bu yıl değerler iyice düşmüş. 1981’den 2010’a kadar olan 30 yıllık ortalama ile karşılaştırıldığında, bu güney yazında deniz buzu yüzde 30 azalmış. Wedell Denizi, Amundsen ve Bellinghausen Denizleri ve Hint Okyanusu’nun güneybatısındaki alan ise bu düşüşten özellikle çok etkilenmekte.
Peki ama bu ani erimenin sebebi ne olabilir? Sun Yatsen Üniversitesi’nden (Çin) Jinfei Wang ve ekibi sorunun yanıtını bulmaya çalıştı. Araştırmacılara göre beş yıl önce de Antarktik deniz buzunda önemli bir azalma kaydedilmişti. Ekip bu nedenle bu iki minimum yılı zamanın geri kalanından ayıran meteoroloji modellerini ve iklim faktörlerini incelediği gibi 1979 – 2022 dönemi için kapsamlı bir deniz buzu bilançosu oluşturdu.
Sonuca göre alışılmadık derecede güçlü deniz buzu erimesi, birkaç faktörden kaynaklanıyor. Her şeyden önce bu yaz 2 iklim fenomeni daha kuzeydeki bölgelerden Amundsen Denizi’ne, Antarktika’nın Pasifik kısmına ve doğu Wedell Denizi’ne olağanüstü büyük miktarda sıcak hava taşınmasını sağlamış. Araştırmacılar, 2021/2022’nin güney yazında bir La Nina’nın Pasifikte, pozitif bir Antarktika Salınımı (AAO) durumuna denk geldiğini söylüyorlar. İkincisi, güney yarımkürenin batı rüzgar kuşağının yoğunlaşması ve Antarktika’ya doğru kayması. Bu da Güney Okyanusu’nun Antarktika halka akımını ve Antarktika çevresindeki hava kütlelerini etkilemekte.
Ancak bu doğal dalgalanmalar benzer hava koşullarında neden bu kadar çok deniz buzunun daha önce çözülmediğini tam açıklamıyor. Araştırmacılar Amundsen Denizi’nde olası bir neden buldular: Son yıllarda buradaki buz kenarı önemli ölçüde inceldiğinden, oradaki deniz buzu ısınmaya daha duyarlı tepki veriyor ve buna bağlı olarak da daha hızlı çözülüyor. Bu erime ise olumlu bir geri tepme yaratıyor: Eriyen deniz buzu, güneş ışığını soğuran ve deniz yüzeyinin daha fazla ısınmasını sağlayan daha koyu renkli suyu açığa çıkarıyor. Buna ek olarak, doğal iklim anormalliklerinin özellikle güçlü bir etkisi var. Bunun kökenin daha kuzeyde – tropikal bölgelerde olduğu sanılıyor. Araştırmacılar bundan sonra bu bölgeye bakmaları gerektiğini söylüyorlar.
Nilgün Özbaşaran Dede
