Himalaya, Karakurum ve Asya’nın diğer dağlık bölgeleri dünyamızın en büyük buz rezervlerinden bazılarıdır ve neredeyse bir milyar insanın da yaşamsal önem taşıyan su kaynaklarıdır. Nitekim eriyik su İndus, Ganj ve Brahmaputra nehirlerini besler ve Asya’nın büyük bir kısmının içme ve sulama suyunu karşılar. Dahası, su gücüyle enerji kazanımı da büyük ölçüde dağlardan gelen suya bağlı.
İşte bu hayati önem taşıyan su kaynağı tehlikeye girdi. Çünkü iklim değişimi yüzünden Himalayaların ve Tanrı Dağlarının yüksekliklerindeki buzullar küçülmeye başladı. Oysa su ihtiyaçları milyonlarca insan için yaklaşık olarak beş milyar buzu taşıyan buzulların büyümesi yaşamsal önem taşıyor.
Araştırmacılar Asya buzullarının 2100 yılına kadarki durumunu öğrenmek için yaklaşık olarak 33.000 Asya buzulunun güncel büyüklüğünü ve buz kütlesini bir araya getirdikten sonra bu verileri altı iklim modeline yüklemişler. Simülasyonlar buz kütlelerinin farklı sıcaklıklarda ne şekilde gelişeceğini gösteriyor. Uzmanlar ilk kez buzul yüzeylerinde ne kadar kayşat ve kurum bulunduğunu da dikkate almışlar. Çünkü bu tabakanın da erime üzerinde önemli bir rolü olabilir. İnce bir kayşat tabakası daha az beyaz olduğu için erimeyi hızlandırır. Ancak tabaka birkaç santimetreden kalın ise, alttaki tabakayı sıcak havadan koruduğu için erimeyi önleyebilir.
Sonuçlara göre Asya’daki buzulların çoğu en iyi durumda bile küçülmeye devam edecek. Çünkü hava sıcaklığı dağların yüksekliklerinde bile 2,1 derece artmış durumda. Bu da ortalama küresel sıcaklıktan çok daha fazla demek. Sadece bu yüzden bile yüzyılın sonuna dek Asya dağlarındaki buzun en az yüzde yirmisi eriyip, yok olacak. Bu da en iyimser tahmin, sonuçta hava sıcaklığı daha da artacak olursa, erime çok daha fazla olacak. Hesaplamalara göre artan her derece buzulların yüzde onunu eritiyor.
Paris İklim Sözleşmesi'ne göre küresel sıcaklık 1,5 derecede kaldığı taktirde, Asya buzullarının üçte biri küçülecek. Bununla birlikte bölgesel farklılıklar söz konusu. Tibet, Batı Çin ve Himalayalar’ın doğusunda ve ortasında buz kütlelerinin üçte ikisi, Karakurum dağlarındaki buzulların ise sadece yüzde yirmisi yok olacak. Çünkü buradaki buzullar çok büyük ve kısmen de kalın bir kayşat tabakasıyla örtülüler.
Derleyen: Nilgün Özbaşaran Dede
Bu yazı HBT'nin 79. sayısında yayınlanmıştır.
