Buzdağlarının kutupsal buz sahanlıklarından kopmaları elbette ki doğal bir süreçtir, ne var var ki son yıllarda bu tür kopmalar çok sık yaşanmaya başladı. Buzdaki yarıklar kapanmak yerine git gide büyüyor ve en kötü durumda tüm buz sahanlığının çökmesine yol açıyor. Bugüne kadarki en büyük kopmalar 2017 yılında Antarktikteki Larsen-C buz sahanlığında meydana gelmişti. 5800 kilometre büyüklüğündeki A68A buzdağıyla, buz sahanlığı bir seferde bir trilyon buz kaybetti.
Dünyanın en büyük buzdağını(A686) British Antartic Survey ve Leeds Üniversitesi araştırmacıları, uydu görüntüleri ve radar ölçümleriyle takip ettiler. 2021 yılına dek düzenli olarak, buz kalınlığı, alanı ve dev buzdağının tahmini hacmini belirlediler. Ayrıca ayrıntılı bir şekilde buzdağının hangi hızda ve hangi yoldan Güney Kutup denizine doğru ilerlediği de izlenebildi. Buna göre, Antarktika buzdağları Güney Okyanusu boyunca sürüklenirken, dört ana “otoyol”u takip ediyorlar. Anlaşıldığı üzere A68A buzdağı da bu dört otobandan birini kullanıyor. Buzdağı üç yıl içinde Batı Antarktika yarımadasından Weddel denizi üzerinden kuzeye doğru ilerledi. Buralarda su sıcaklığı düşük olduğu için kütle ve hacminde çok fazla kayıp yaşanmadı. Kalınlığı yılda sadece sekiz metre, hacmi ise 87 kilometreküp kadar azaldı.
Fakat buzdağı Antarktika yarımadasının ucunu geçip, Güney Kutup denizinin açıklarında ilerlemeye başladığında durum değişti. Isınan deniz suyunun etkisiyle hacmi on misli daha hızlı azalmaya başladı. Yılda 2807 kilometreküp diyor araştırmacılar. 160 km uzunluğundaki buzdağı Aralık 2020’de Güney Georgia adasında doğru ilerledi; çarpma tehlikesi vardı. Bu orada yaşayan penguen ve foklar için bir facia olurdu. Fakat neyse ki, çarpışma yaşanmadı ve buzdağı adanın kenarından kaydı gitti. Ama bu yakınlaşma buzdağı için yine de bir sona işaret ediyordu. Buzdağı açık denize döndükten sonra yedi büyük ve sayısız küçük parçaya ayrıldı. Ve bunlar Güney Georgia yakınlarında sürüklenmeye devam ettiler ve artık bunlardan geriye hiçbir şey kalmadı.
Buzdağı üç buçuk yıl süren yolculuğu sırasında 802 trilyon tatlı su taşıdı denize. Buzdağının hızlı erimesi özellikle de Güney Georgia’nın denizi için kötü sonuçları oldu: Sadece üç ay içinde 152 trilyon tatlı su denize aktı. Bu muazzam bir miktar. Denize dökülen tatlı su miktarı yaklaşık olarak 61 milyon olimpik yüzme havuzunun hacmine eşit. Bu miktardaki tatlı suyun, deniz koşullarını, planktonları ve ayrıca yırtıcıların da koşullarını da değiştirmiştir diyor araştırmacılar. Eriyen buz denizin sıcaklığını, tuz oranının hatta tabakalanmayı bile değiştiriyor. Ayrıca demir gibi besleyici maddelerin ise planktonlar için gübre görevini görebileceği de düşünülüyor. Buzdağının erimesi Güney Georgia bölgesindeki ekosistemler için genel olarak olumlu yoksa olumsuz etki yaptığını bilim insanları bundan sonra araştıracaklar.
Nilgün Özbaşaran Dede
