Bir kişinin karbon ayak izi, kendisinin ve faaliyetlerinin sonucu ortaya çıkan karbondioksit, metan gibi sera gazlarının toplamıdır. Benzer şekilde karbon ayak izi bir ürün, bir olay veya bir kurum için de hesaplanabilir. Karbon ayak izi üç faktöre dayanır:
- Salınan sera gazının cinsi. Karbondioksit en bilinen ve en yaygın kötücül sera gazıdır, ancak tek değildir. Sığırların çıkarttığı metan gazı daha güçlü bir sera gazıdır. Farklı gazların yarattığı farklı sera etkilerini tek bir çatı altında toplamak için bu gazlar karbondioksit eşdeğerine dönüştürülür.
- Salınan gazın miktarı.
- Salınan gazın yeri. Dolayısıyla yüksek irtifada uçan uçakların saldığı sera gazı, aynı gazın deniz seviyesinde salınmasına göre 1.9 kez daha büyüktür.
Karbon ayak izini ölçerken “beşikten-mezara” yaklaşımı benimsenir. Başka bir deyişle bir ürünün ayak izi, üretim, nakliye, kullanım ve çöpe atılma evrelerinin tümünü kapsar.
Karbon ayak izinin ölçülmesinin nedeni çevre kirliliğini azaltma hedefi ne ulaşmanın bir yolu olmasıdır. Bir kişinin karbon ayak izini azaltması Dünya’nın daha yaşanılabilir bir yer haline gelmesi için küçük, fakat bir araya geldiğinde büyük adımdır.
Kopenhag Kriterleri’nde en önemli hedeflerden biri sanayileşmiş ülkelerin sera gazı emisyonlarını azaltmalarıdır. Ancak bu kararlara karşı çıkanlar riskler şöyle sıralıyor: sera gazı kesintilerini gerçekleştirmek için harcanacak milyarlarca dolar ekonomiyi olumsuz etkileyebilir veya üretim az gelişmiş ülkelere kayabilir. Bu durumda karbon ayak izini azaltan daha gelişmiş teknolojilere yatırım yapmak sanayileşmiş ülkeler için daha akıllıca bir adımdır.
Çözüm: üç R
Karbon ayak izini azaltmanın çeşitli yolları vardır. Örneğin daha az hayvansal ürün tüketmek, daha az uçağa binmek, yakıtı randımanlı kullanan araçlar kullanmak, daha az tüketmek, konutlarda enerji tasarrufu sağlayan cihazlara öncelik tanımak gibi… Özetle İngilizce olarak “Reduce-azalt”, “Reuse-tekrar kullanmak”, “Recycle-atıkları yeniden işleyerek kullanmak”
Karbon ayak izi ve elektrik
Tahminlere göre karbon ayak izimizin yaklaşık yarısı elektriğe ve % 17’si yalnızca aydınlatmaya bağlıdır. Elektrik kömür, gaz veya nükleer santrallerden veya yenilenebilir kaynaklardan (jeotermal, hidroelektrik, rüzgâr ve güneş) sağlanır. Bir hanenin veya kişinin karbon ayak izi, kullandığı elektriğin miktarına ve elektrik kaynağına bağlıdır. Aşağıdaki tablo farklı kaynaklardan üretilen 1 KW saat elektriğin yarattığı gram CO2 eşdeğerini gösteriyor:
Reyhan Oksay
