Okyanuslar gezenimizin en önemli iklim düzenleyicisidir. Su kütleleri halihazırda insana bağlı sera etkisiyle oluşan sıcaklığın yüzde doksanını soğururlar. Öte yandan denizler durmadan ısınıyor. Ayrıca denizlerde aşırı sıcak dönemler çoğalıyor ve oksijen miktarı azalıyor. Isınma yüzünden deniz suyundaki katmanlaşma da arttığından, dikey sıcaklık ve besleyici madde alışverişi de bozuluyor.
Çin Bilimler Akademisi’nden Lijing Cheng yönetiminde çalışan uluslararası bir ekip, yeni veriler ışığında dünya denizlerinin “ateşini” ölçtü. Araştırma için deniz suyunun sıcaklığı yüzeyden, 2000 metre derinliğe kadar ölçüldüğü gibi, tuz oranı ve diğer parametreler de değerlendirildi. Bunun için de 1955-2021 arasında kaydedilen iki farklı veri dizisinden yararlanıldı.
Elde edilen sonuçlara göre 2021 yılında dünya denizleri, ölçümlerin başlamasından beri en yüksek seviyeye ulaştı. Bölgesel ve küresel ölçüm dizilerine göre, 1950’den bu yana okyanuslar önemli ölçüde ısındı. Bununla birlikte 2021 yılında okyanuslar bir önceki yıla göre altı kez daha fazla sıcaklık soğurdu. Üstte kalan 2000 metrelik kısım sadece geçen yıl sıcaklık enerjisi biçiminde 14 Zettajoule sıcaklık çekti. Bu 14 trilyon joule ya da insanların bir yıllık enerji tüketiminin 28 katına denk. Bu da okyanusların sıcak soğurmasının ve dolayısıyla da ısınmasının, uzun vadeli ortalamasına göre önemli ölçüde arttığı anlamına geliyor.
‘1958 yılından sonraki her on yıl bir öncekinden daha sıcaktı’ diyor araştırmacılar. Sıcaklık artışı 7 büyük deniz havzası için geçerli ve kısa vadeli oynamalarla, doğan iklim fenomenlerin dışına taşıyor. Yılın ilk yarısında Pasifik’te La Nina koşulları hüküm sürdü ve bu durum normalde daha düşük sıcaklıklara neden oldu gerçi, ama bu bile yeni sıcaklık rekorunu engellemeye yetmedi. Deniz sıcaklığındaki artış özellikle de yarımkürenin 40. Enlem derecesinde çok belirgin. Ama Atlantik ve Güney Okyanus’un bazı kısımları da son on yıllarda olağanüstü derecede ısındı. Bunlardan deniz akıntıları sorumlu olduğu kadar yangınlara, endüstri emisyonlarına ve insana bağlı diğer olumsuz koşullar yüzünden serinletici aresollerin eksikliği de etkili oldu. Denizlerdeki sıcaklık artışının bitmesi henüz mümkün görünmüyor. En azından insana bağlı iklim değişimi durmadıkça. Bu aynı zamanda doğanın ve insanların bu gelişmenin sonucuyla yaşamak zorunda kalacakları anlamına geliyor. Çünkü okyanusların ısınması sonucunda sadece denizlerdeki ekosistemler değişmekle kalmıyor, deniz seviyesi de yükseldiği için küresel hava durumu motifi de değişiyor. Isınan su, hava sistemlerine davetiye çıkararak, daha kuvvetli fırtınalara ve kasırgalara neden oluyor. Ayrıca aşırı yağışlar da sel riskini arttırıyor.
Nilgün Özbaşaran Dede
