Almanya’nın kuzeyindeki Kiel kentinde arkeologlar, dünyanın en eski tekerlek izlerini bulduklarını söylüyorlar. Koyu renkli tekerlek izleri İ.Ö. 3400 yılına ve bir ihtimalle Neolitik devir kağnı arabalarına ait. Avrupa’nın diğer bölgelerindeki benzer izler birkaç yüz yıl daha yeni. Bu da Orta Avrupa’da bu taşıma aracının, aşağı yukarı Yakındoğu ile aynı tarihlerde kullanılmış olabileceğini akla getiriyor.
Neolitik devir, yeniliklerle dolu bir zaman dilimidir. İnsanlar sadece yerleşik hayata geçip, tarım yapmakla kalmadılar. Kültürleri, sosyal yapıları ve teknolojileri de önemli ölçüde değişti. Bazı bitkileri kültüre aldılar, hayvanları evcilleştirdiler, yeni yapı teknikleri, yeni tarım yöntemleri ve taşıma araçları geliştirdiler. Taşıma araçları arasında sığırlar tarafından çekilen ilk kağnılar da yer alıyordu. Araştırmacılar hayvanlar tarafından çekilen ilk kağnıların Yakındoğu’da üretildiğini kabul ediyorlardı. Nitekim genetik analizlere göre burada yaklaşık olarak 10.000 yıl kadar önce sığırlar evcilleştirilmeye başlanmıştı. Avrupalılar daha sonra bu sığırları, yabani öküzlerle melezleştirerek daha dayanıklı hayvanlar elde etmeye çalışmış olabilirlerdi. Ve bunlar her şeyden önce sabanı ve kağnıları çekiyorlardı. Ancak Almanya’da bulunan son izler, kağnı arabasının gelişimine farklı bir bakış açısı sunuyor.
Kiel Üniversitesi’nde Doris Mischka yönetiminde çalışan ekip, bir süredir Avrupa’nın en büyük megalit mezarlarından birinde kazı yapıyor. “Flintbeker orağı” olarak bilinen İlk Tunç Çağ’ına ait çok sayıda geçit mezar ve 7 büyük mezar dışında, orak biçiminde sıralanmış ve Neolitik devre ait 12 dolmen de bulunmuştu. Bu mezarların biraz ilerisinde araştırmacılar toprak zeminde ilk başta pek dikkat çekmeyen kahverengi izler görmüşlerdi. İlk analizler bu izlerin, Neolitik devir tekerleklerin izleriyle aynı genişlikte olduğunu gösterdi. Arkeologlara göre iki tekerlek izi arasındaki mesafe, Neolitik devirde kullanılan kağnı arabalarının aks uzunluğuyla örtüşmekte. Tarihlendirme çalışmalarına göre izler İ.Ö. 3400 yıllarına ait. Bu açıdan bakıldığında Avrupa ve Güneybatı Asya’dan bilinen tarihöncesi izlerden daha eskiler.
‘Kiel’de bulunan izler belki de dünyanın en eski tekerlek izleri olabilir’ diyor araştırmacılar. Yeni bulunan bu izler öte yandan bölgedeki insanların kağnı arabasını mezarların inşası sırasında kullandıklarını da gösteriyor. Ayrıca kağnı arabasının sadece Yakındoğu’da keşfedilmediği, Orta Avrupa’daki insanların da aynı tarihlerde bu teknolojiyi geliştirmiş olabileceklerini kanıtlıyor olabilir.
Nilgün Özbaşaran Dede
