Bilim insanları ilk kez Kanada’nın Kuzey Kutup bölgesinde, Mars’taki koşullara benzer bir koşulda hayatta kalabilen mikroplar tespit ettiler. Fakat araştırmacılar bu tür organizmaların, günümüzde hala Mars’ta bulunan metan, sülfür, sülfat, karbon monoksit ve karbon dioksit gibi basit inorganik bileşikleri özümleyerek hayatta kalmış olabileceğini de düşünüyorlar.
Söz konusu mikroplar, Kuzey Kutbunun yaklaşık olarak 900 km güneyindeki Lost Hammer Spring (Kanada) yakınlarındaki yüzey tortullarından alınan örneklerde bulundu. Lost Hammer Spring’in altındaki son derece tuzlu, çok soğuk ve neredeyse oksijensiz donmuş toprakların (Permafrost) altındaki ortam, Mars’taki belli başlı bölgelere çok benziyor. Bir zamanlar Mars’ta var olmuş olabilecek ya da bugün hala var olan yaşam biçimleri hakkında daha fazla bilgi edinmek için, burası doğru yer diyor Kanadalı araştırmacılar Elisse Magnuson ve Lyle Whyte. Açıklamalara göre yeni keşfedilen mikroplar daha önce bilinmeyen türden. En gelişmiş genomik tekniklerin yardımıyla uzmanlar, mikropların metabolizması hakkında da bilgi edinebildiler.
Keşif Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESA) da ilgisini çekti. ESA bu mikropları, enstrümanların yaşamı tanıma yetisini test etmek için bir sonraki ExoMars misyonunda kullanmayı düşünüyor. Her ne kadar daha önceleri de Mars’taki koşullara benzer ortamlarda mikroplar bulunmuş olsa da son araştırma, canlı ve etkin mikropları tespit edebilen ender çalışmalardan biri oldu. Kanada’nın yüksek arktik bölgesindeki Nunavut’taki Lost Hammer Spring, dünyadaki en soğuk ve en tuzlu kaynaklardan biridir. 600 metrelik donmuş topraktan yüzeye ulaşan su aşırı tuzlu (%24) ve çok soğuktur (-5 derece) ve neredeyse hiç oksijen içermemektedir (< 1ppm çözünmüş oksijen). Aşırı tuz oranı sayesinde Lost-Hammer kaynağı donmuyor ve dolayısıyla da su eksi derecelerde bile sıvı kalıyor.
Bu koşullar gerçekten de Mars’ta yoğun tuz birikintilerinin ve olası soğuk tuzlu su kaynaklarının tespit edildiği belli başlı bölgelere benziyor. Bu uç koşullarda hayatta kalabilmek için alışılmışın dışında bir yaşam biçimi gerekliydi. Araştırmacılar incelenen tortullarda etkin mikrop toplulukları bulabilmek için yıllarını verdiler. Çevrenin tuz içeriği mikropların yalıtımını ve dizilimini zorlaştırıyor diyor araştırmacılar. Ekip mikrop topluluğundaki DNA’yı izole ettikten sonra dizilimini de yapmaya başarmış. Mikropların çoğu daha önce hiç görülmemiş olan yaklaşık 110 mikroorganizmanın genomlarını yeniden yapılandırmalarına izin vermiş. Bu kalıtımlar, bu tür yaşam biçimlerinin bu benzersiz uç koşullarda nasıl hayatta kaldıklarını ve ne şekilde geliştiklerinin belirlenmesine izin vermiş. Bunlar aynı zamanda benzer dünya dışı ortamlardaki yaşam biçimleri için bir taslak görevini de görmüş.
Araştırmacılar mRNA dizilimi sayesinde kalıtımlardaki etkin genleri belirleyerek, uç çevre koşullarında etkin olarak metabolize olan çok sıra dışı mikropları tanımlayabilmiş. Lost Hammer Spring kaynağında bulunan mikroplar, diğer mikroorganizmalar gibi organik malzeme veya oksijene ihtiyaç duymadıkları için ilginçtir. Bu mikroplar metan, sülfit, sülfat, karbon monoksit ve karbondioksit sindirip, soluyorlar. Bunlar ayrıca atmosferdeki karbondioksit ve nitrojen gazlarını da temizleyebilirler ki bu da onları dünyada ve dünya dışı ortamlardaki çok uç koşullarda hayatta kalıp, çoğalmalarına izin verir. Araştırmacılar bundan sonraki çalışmalarında bu ender görülen bakteriyel ökosisteminin en etkin üyelerini kültüre alarak bunları daha ayrıntılı bir şekilde tanımlamak istiyorlar.
Nilgün Özbaşaran Dede
