İlk çok hücreli canlılar, dolayısıyla da günümüzdeki tüm hayvanların ve bitkilerin atalarının ne zaman oluştukları sorusu, fosil kanıtların da eksikliği yüzünden tartışmalıdır. Bununla birlikte çok sayıda buluntu, bundan yaklaşık 540 milyon yıl önce Kambriyum devrinin başından itibaren yengeçten, örümcekgillere ve ikincil ağızlıların (Deutrostomia) ilk atalarına dek neredeyse günümüzdeki tüm hayvan soylarının var olduğunu kanıtlamaktadır. Hatta beyin, kaslar ve kalp gibi organlar da gelişmişti.
Fakat Kambriyum’daki organizmaların yapı planları o kadar karmaşık ve çeşitliydi ki bunların ilk çok hücreliler olması imkansızdır. Hayvanların kökleri bu yüzden çok daha derinlerde olmalıydı. Ve araştırmacılar gerçekten de çok daha eski çokhücreli fosilleri buldular. Fakat bunlar tartışmalı oldukları kadar çok enderdir de. Bu yüzden çokhücrelilerin evrimdeki başlangıç noktasının nerede olduğu hala tartışmalı bir konudur.
Münih Üniversitesi’nden Martin Dohrmann ve Gert Wörheide en eski hayvan soylarının ne zaman oluştuklarını bulabilmek için moleküler saatten yararlanmışlar. (Dating early animal evolution using phylogenomic data, Scientific Reports 15.6.2017). Araştırma çerçevesinde hayvanlar dünyasında günümüzdeki büyük grupları oluşturan 55 hayvan türünde, protein şifreleyen 128 gen karşılaştırılmış.
Moleküler saatin ilkesi, evrim sürecinde kalıtımda genetik değişimlerin birikmesine dayanıyor. İki soy çizgisi ortak bir atadan ayrıldıklarında kalıtımları, ayrılış tarihinden ne kadar uzaklaşırsa o denli farklılaşmakta. Bu şekilde elde edilen sonuca göre hayvan gruplarının büyük bir kısmı tahmin edilenden çok daha önce birbirlerinden ayrılmışlar.
Büyük grupların kökleri 700 milyon yıl önceki Neoproterozoik devre kadar uzanıyor. Hatta ilk hayvanlar bir milyar yıl önce gelişmiş olabilir. Demek ki tahminlerimiz paleontolojik ve jeokimyasal sonuçlarla örtüşmekte, diyor Dohrmann ve Wörheide. Sonucun en heyecan verici tarafı: Günümüz hayvan gruplarının öncüleri gezenimizi “kartopu dünyaya” dönüştüren buzlanma döneminden önce vardı ve bu ilkel hayvanlar şiddetli iklim değişimi ve ilkel denizlerdeki yaşam biçimlerinin tamamen değişmesine rağmen bu soğuk dönemi atlatmış olmalılar.
Ve diğer ilginç bir sonuç da genetik tarihlendirmeden çıktı: İlk hayvan soylarının birbirinden ayrılması çok çabuk gerçekleşmiş. Analizler hayvan soylarının uzun bir zaman içinde değil sadece elli milyon yıl gibi kısa bir zaman sürecinde birbirinden ayrılmışlar. Jeolojik ölçeklere göre bu çok kısa bir zaman dilimidir. Sonuçların doğru olduğu kanıtlanması aslında yeni soruları da beraberinde getirecektir. Mesela hayvanların bu kadar erken bir zamanda birbirlerinden ayrılmalarını tetikleyen ne olmuştur? Ve bu hayvanlar kartopu dünyada nasıl hayatta kalabilmişlerdir? Sonuçların kontrol edilebilmesi ve sorunların yanıtlanabilmesi için yeni genetik verileri içeren analizler ve iyileştirilmiş yöntemler gerekli diyor araştırmacılar.
Derleyen: Nilgün Özbaşaran Dede
