İnsana en yakın hayvandır köpek. Gülüşümüzden ruh halimizi, ses tonumuzdan ifadelerimizi anlıyor, biz esneyince o da esniyor. Hatta empati bile yapabiliyor (1). Ve övgü onlar içim mamadan daha önemli. (2) Peki ama niçin? Köpeği evcilleştirme sürecinde böylesine sosyal ve insana bağlı yapan ne olmuştu?
İşte bu sorulara yanıt bulmak isteyen Princeton Üniversitesi araştırmacısı Bridgett von Holdt, ilk önce 18 ev köpeği ve insana alıştırılmış 10 kurdun davranışlarını karşılaştırmış (3). Daha önceki araştırmalara benzer şekilde kurtların daha direşken ve daha iyi sorun çözücü oldukları görülürken, köpekler birkaç denemenin ardından yardım arar bir şekilde insana sokulmuşlar. Ayrıca yabancı olsa bile insanların gözlerinin içine bakmışlar. En önemli fark burada diyor Oregon Üniversitesi’nden Monique Udell. Köpekler insanlara bakıyor ve mümkün olduğu kadar onlara yakın olmak istiyorlar ki bu bağlılık, yetişkin bir köpekten beklenenden çok çocukların davranışlarını andırmakta.
Bu bilgi, araştırmacıları insanda görülen kalıtsal bir hastalığa götürmüş: Williams-Beuren Sendromu. Aşırı bağlılık, aşırı sosyal davranışlar gibi belirtilerle kendini gösteren bu hastalık yedinci kromozomdaki genetik değişime bağlı olarak ortaya çıkmakta. Aynı mutasyonun köpekte de bulunup bulunmadığını öğrenmek isteyen araştırmacılar köpek ve kurtlarda genetik analizler yaptı. Ve incelemeler, insanda Williams Beuren Sendromuna yol açan kalıtım bölgelerindeki değişimleri ortaya koydu.
Oysa bu transopozonlar (bir hücrenin genomunda farklı yerlere, transpozisyon olarak adlandırılan bir süreçle hareket edebilen DNA dizileri) kurtlar da tespit edilmemiş. Buna göre evcilleştirme sadece davranışlarını değil genlerini de değiştirmiş. Atalarımız özellikle de insana kolay yaklaşan ve uysal olan köpekleri seçtikleri için bu mutasyonlar kalıtımda kalıcı olmuş, hatta çoğalmışlar da.
Elbette ki araştırmacılar “sosyalleşme geni” bulmadılar, ama bu hayvanların kişiliklerini belirleyen ve yabani kurttan evcil köpeğe giden süreci tetikleyen önemli bir genetik bileşen olarak kabul edilmekte.
(1) Dogs demonstrate perspective taking based on geometrical gaze following in a Guesser-Knower task, Animal Cognition, Sayı 20 Temmuz 2017).
(2) Awake canine fMRI predicts dogs’ preference for praise vs food, Social Cognitive and Affective Neuroscience, 12.8.2016).
(3) Structural variants in genes associated with human Williams –Beuren syndrome underlie stereotypical hypersociability in do
