Baltık Denizi’nde yıllardır tek başına yaşadığı tespit edilen yunusun kendi kendine konuşması yalnızlığının bir göstergesi olabilir...
Oldukça geniş bir dağılım alanına sahip olan ve genelde göletlerde yaşayan şişe burunlu yunuslar ya da diğer adıyla afalinalar (Tursiops truncatus ) sosyal canlılar . Ancak 2019 yılında Danimarka’da yerel halk tarafından Delle adı verilen ve tek başına yaşayan erkek bir yunusun Funen Adası’nın güneyindeki Svendborgsund kanalında gezinmeye başladığı görüldü. Bu bölge şişe burunlu yunusların alışılagelmiş yaşam alanlarının dışındaydı ve o yakınlarda başka hiçbir yunusa tanık olunmamıştı.
Tek başına yaşayan yunusun varlığının Baltık Denizi’nde yaşayan bir başka yunus türü olan liman yunuslarını (musurlar) nasıl etkilediğini anlamak amacıyla suyun altına kayıt aygıtları yerleştiren araştırmacılar Delle’nin çeşitli sesler çıkardığını duyunca dehşete kapıldılar. Uzmanlık konusu memeli deniz hayvanları olan ve araştırmayı yürüten Güney Danimarka Üniversitesi yaşambilimci Oleg Filatova, “Uzaktan gelebilecek birkaç ıslık sesini ya da başka tınıları yakalayabilirim düşüncesiyle suyun altına ek bir aygıt yerleştirdiğimde binlerce ses kaydedeceğim aklımın ucundan bile geçmedi,” diyor.
Araştırmacılar 8 Aralık 2022 ile 14 Şubat 2023 arasındaki 69 günlük süre içinde, aralarında iletişim kurmayla bağlantılı çeşitli seslerin de yer aldığı 10,833 farklı ses belirlediler. Bu sesler arasında 2,291 ıslık sesine, kimi zaman saldırganlıkla bağdaştırılan hızlı bir dizi tıklamadan oluşan 2,288 ani patlama sesine, 5,487 düşük frekanslı ses ve 767 vurma sesine tanık olundu. Çalışmadan elde edilen bulgular 31 Ekim tarihli Bioacustics dergisinde yayımlandı.
3 farklı ıslık sesi
Yunusun çıkardığı bu seslerin arasında üç farklı ıslık sesine tanık olundu. Filatova, “Şişe burunlu yunusların kendilerine özgü olduğu bilinen ve tıpkı ad gibi her bireye özel olduğuna inanılan ‘imza ıslıkları’ vardır. Delle’nin yalnız olduğunu bilmesek en az üç yunustan oluşan bir topluluğun iletişimde olduğu sonucuna varabilirdik,” diyor.
Filatova iletişimle bağlantılı sesler duymayı hiç beklemiyordu, ama duydukları genelde iletişimsel nitelikte seslerdi ve bu da en az iki yunusun birbirleriyle “konuştuğu” anlamına geliyordu. Oysa, Delle tek başınaydı.
Araştırmacılar önce yunusun bölgenin yerlisi bir kürek sörfçüsü ile iletişim kurmaya çalıştığını düşündüler. Ancak gece de kayıt yapmayı sürdürdüklerinde suda tek bir insan yoktu.
Başkalarına göre elde edilen bu sonuçlar tümüyle şaşırtıcı değildi. Çalışmada yer almayan Sussex Yunus Projesi’nin yöneticisi Thea Taylor, “Yunuslar çok farklı sesler çıkaran canlılar olduğundan, yunusun tek başına olmasına karşın ses çıkarması beni hiç de şaşırtmadı. Avlanma ve çevrelerinde olup bitenleri algılama gibi temel etkinliklerde seslere bel bağlayan yunuslar, uzak mesafelerle iletişim kurmak için de seslerden yararlanırlar,” diyor.
Hala gizemini koruyor
Yalnız yunusun neden öylesine çok ses çıkardığı gizemini koruyor. Filatova, “Yunus ya kendi başına konuşuyor olabilir, ya da bu sesler-tıpkı gülünç bir şey okurken bizlerin çevrede kimse olmadığında bile çıkardığı sesler gibi-belli bir duygunun tetiklediği istemsiz sesler olabilir,” diyor.
Bir başka görüş de, Della’nın yakınındaki başka yunusların ilgisini çekme umuduyla bir tür çağrıda bulunma sesleri çıkardığı yönündeydi. Ancak araştırmacılara göre böyle bir durumun söz konusu olması görünürde çok düşük bir olasılıktı, çünkü üç yıldır orada yaşayan yunusun yörede başka yunusların olmadığını çoktan öğrenmiş olması gerekirdi.
Yunusun çıkardığı seslerin istem dışı duygusal sinyaller olabileceği görüşünün araştırmanın en ilginç unsuru olduğuna dikkat çeken Taylor, “Bu görüş yunusların doğada sergiledikleri davranışları ve yaşadıkları duyguları daha iyi anlayabilmek için onların iletişim biçimlerinden yararlanıp yararlanamayacağımız konusunda birçok soruyu da beraberinde getiriyor,” diyor.
Filatova da, bilim insanlarının tek başına yaşayan yunuslara toplum dışına itilmiş ya da sıra dışı canlılar gözüyle baktıklarına ve bu yüzden çıkardıkları sesleri de belgelenmeye değer görmeyip pek sık kaydetmediklerine dikkat çekiyor.
Rita Urgan
