Tilkiler, hem et hem oy yiyen memelilerdir. Çeviktirler. Çoğunlukla çakal, kurt ve köpeğin dâhil olduğu köpekgiller ailesinin (Canidae) diğer üyeleriyle karıştırılırlar. Oysa diğerlerinden farklı olarak uzun ve ince bacakları, sivri burnu ve kabarık kuyruğu göze çarpar.
Tilkiler çok sosyaldir. Dünyanın her yerinde, Kuzey Amerika, Avrupa, Asya ve Kuzey Afrika’da tilkiye rastlanır ve geniş arazileri bölgesi olarak kabul eder. Ayrıca, çok çeşitli yiyecekler tüketir.
Boyu posu
Birçok tilki orta boy köpek boyundadır. 23 cm boyundaki çöl tilkisi, bir kediyi aşmayan ebadıyla yaşayan en küçük tilkidir. Diğer türler 86 cm’e kadar büyür, kuyrukla beraber uzunlukları 30 ila 56 cm’i bulabilir. Birçok memeliye göre tilkiler daha ufaktır ve oldukça da hafiftir. Kiloları 680 gr ila 11 kg arasında değişir.
Alışkanlıkları
Sürüler halinde yaşayan tilkiler çok sosyal hayvanlardır. Aile bireyleri ile bir arada olmaktan hoşlanırlar. Aynı sürüde büyük kardeşler, yavrular, damızlıklar ve anneler olabilir.
Bu memeliler gececidir ve gece avlanmayı sever. Bu da bütün gün uyudukları anlamına gelir. Gerçi bu durum, sürünün nerede yaşadığına göre değişkenlik gösterebilir. Eğer sürü güvende hissettiği bir yerde yaşıyorsa, tilkiler gündüz avına çıkabilir.
Tilkilerin görme yeteneği harikadır. Gözbebekleri, aynen kedilerde olduğu gibi dikey yarık biçimindedir ve bu sayede en az kediler kadar iyi görürler. Kulakları da iyi duyar, alçak frekansları ve toprağın altındaki kemirgenleri işitebilirler. İnsanlarda olduğu gibi sesleri ayırt edebilirler. Mesela kızıl tilki, iletişim kurarken 28 farklı ses çıkarır: havlamak, hırlamak ve ulumak gibi.
Aynı zamanda çok hızlıdırlar, koşarken saatte 70 km hıza ulaşabilirler. Dünyanın en hızlı hayvanlarından olan kara antilop kadar hızlı oldukları söylenebilir.
Yaşam alanları
Genellikle ormanlık alanlarda yaşayan tilkilere, aynı zamanda dağlar, çayırlar ve çöllerde de rastlanır. Yuva yapmak için toprağa çukur kazar ve içine girerler. İn olarak bildiğimiz bu çukurlar, uyumaları için serin, yiyecek saklamak ve yavrulamak içinse güvenli bir ortam sağlar. İnlerin odaları ve birçok çıkışı vardır, bu da tilki ailesinin, yuvaya dalan bir yırtıcıdan kaçabilmesini sağlar.
Yavrular
Çiftleşme mevsiminde hamile kalan dişi tilki, yuvasına yaprak taşır ve yavruları için hazırlık yapar. Bu özel odaya yuvalanma odası denir. Hamileliği 53 gün kadar sürer ve genelde iki ila yedi kadar yavrusu olur. Yavruların bakımı tam bir aile işidir. Öyle ki, büyük kardeşler bile yavrularla ilgilenir, onlara yemek getirir. Tek eşli olan bu hayvanlar, yavrularına bakması için damızlık olmayan dişi tilkilerden yardım bile alırlar. Bazen, bazı erkek tilkilerin birden fazla eşi olur, böyle olduğunda bu dişilerin aynı inde beraber yaşadığı görülmüştür. Vahşi doğada tilki yavruları kartallara yem olabilir.
Ne yerler?
Tilkiler her besini yer. Hem etçil hem de otçuldur. Kertenkele, fare, tavşan ve kuş kadar meyve ve böcek ile de beslenir. Okyanusa yakın bölgelerde yaşayanları balık ve yengeç de tüketir. Günde birkaç kilo yiyebilir ve yemediklerini ya yaprakların ya da karın altına gömerek, sonraya saklar. Yiyecek bulamadığında ise çöp kutularını karıştırıp atıklarla idare edebilir.
Ömürleri
Vahşi doğada tilkiler 3 yıl kadar yaşar, ömürleri çok kısadır. Eğer bakıma alınırlarsa daha uzun yaşarlar, mesela hayvanat bahçesi tilkileri 10-12 yıl kadar hayatta kalabilir.
Kutup ve çöl tilkileri, kürkleri için avlandıkları ve nesilleri tehlike altında olduğu için, Uluslararası Doğayı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği tarafından koruma altına alınmıştır.
Tilki avı, 1500’lerden beri İngiltere’de popüler bir spordur. Bugün hala İngiltere, ABD ve birkaç ülkede daha, köpeklerin yardımı olmadan tilki avına çıkılıyor.
Derleyen: Mercan Bursalı
