Son analizler, Antarktikteki kalın buzun altında dev bir akarsu sisteminin bulunduğunu gösterdi. Bu buzaltı nehirlerin en uzunu 460 km uzunluğunda ve erimiş buzu kıyıya taşıyor.
Aslında Grönland’daki kalın buz tabakasının altında göller, nehirler ve dev bir kanyonun bulunduğu biliniyordu. Bu buzaltı suları, buzun yüzeyinde oluşan çatlaklar ve deliklerden serbest kalan ve denize doğru akan erimiş buzlarla oluşuyor. Fakat Antarktikte durum farklı: Orada buzaltı gölleri bilinmesine rağmen, bunlar daha önceki sıcak evrelerin kalıntıları olarak kabul edilir. Bu bölgede yaz aylarında bile yüzeyde buzul eriyiği oluşmadığından, büyük buzaltı akıntılarının varlığı pek olası görülmüyordu. Ancak durumun sanıldığı gibi olmadığı anlaşıldı.
Waterloo Üniversitesi’nde Christine Dow ile çalışan ekip, Antarktikte dev bir akarsu sistemi buldu. Araştırmacılar bu sistemi, Filchner-Ronne Buz Sahanlığı’nın daha daha önce üzerinde çalışılmamış bir bölgesinde, buzul altı topografyasını incelemek için havadan radar ve jeofizik modelleri kullanırken buldular. Antarktika’daki bu ikinci en büyük şelf buzu, Weddel denizindeki Batı Antarktika Yarımadası’nın doğusunda yer alır ve dört ana buz akıntısı tarafından beslenir ve su toplama alanları Güney Kutbu’nun yakınına kadar uzanır.
Antarktikteki bu bölgedeki buzun altında işte devasa bir akarsu sistemi keşfedildi. Sistem, dört ana buzulun altından şelf buzunun birleştiği yerin altına kadar uzanan buzun tabanındaki birkaç büyük kanaldan oluşuyor. Sistemin en uzun kolu 460 kilometre uzunluğunda ve Foundation Ice Stream ile Academy Glacier’in altında yer alıyor. Diğer nehir kolları, Weddel denizine akan diğer buz akıntılarının altından geçiyor.
Yeni bulunan akarsu sistemi aşağı yukarı Fransa ve Almanya’nın yüzölçümü toplamı kadar bir alana yayılmış. Buzul altı akarsu sisteminin keşfi, Antarktik buzulunun altında çok az sıvı su bulunabileceği tahminini çürütmüş oldu. Araştırmacıların açıklamasına göre en büyük buz akıntısının altındaki kanalda şelf buzunun altında saniyede yaklaşık olarak 24,2 metreküp su akıyor. Buzul altı akarsularının diğer haliçlerinde ise bu oran saniyede 2,7 ila 8,3 metreküptür. Yüzlerce kilometre içe doğru ulaşan ve önemli süreçleri etkileyen akarsuyun keşfi, tüm sisteme bakmadan buzun erimesini tamamen anlayamayacağımızı gösterdi. Buz tabakası, okyanus ve buzul eriyiği bir arada ele alınmalı. Bu özellikle de iklim değişimine bağlı buzul eriyiklerin öncelenmesi için önemlidir diyor araştırmacılar.
Nilgün Özbaşaran Dede
