Koronavirüsün akciğer dışında, kalp ve diğer organları, sinir sistemini hatta beyni de etkileyebileceği bir süredir biliniyor. Bunların sonucunda koku alma duyusunun yok olması, konsantrasyon zayıflaması, bellek sorunları ve diğer bazı semptomlar ortaya çıkabiliyor ve aylarca da devam edebiliyor.
Aslında koronavirüsün gözü de etkilediğiyle ilgili bazı raporlar vardı. Kimi Covid hastaları enfeksiyon sırasında ya da sonrasında görme bozuklukları yaşıyordu hatta ölen bir hastaya yapılan otopsi sonucunda gözün ağtabakasında koronavirüs RNA’sı saptanmıştı. Ama bunlar sadece birkaç vakadan ibaret olduğu için, koronavirüsün ağtabakasına bulaşıp, zarar verebileceği kesin olarak bilinmiyordu.
Bu konuya açıklık getirmek isteyen Max-Planck Enstitüsü araştırmacısı Yotam Menuchin-Lasowski ve ekibi, gözdeki enfeksiyonu doğrudan doğruya ağtabakası organoidleriyle takip etti. Bunlar, kök hücresi olarak geri programlanan hücrelerden elde ediliyor. Araştırmacılar retina organoid sisteminin, insan retinasının anatomik karmaşık yapısını çok iyi taklit ettiğini söylüyorlar. Deneyler sırasında organoidlere, koronavirüs (SARS-CoV-2) aşıladıktan sonra ne tür gelişmelerin yaşandığı izlendi. Sonuçlara göre organoidler ağtabakasına bulaştıktan sonra burada çoğalabiliyorlar. Araştırma, koronavirüsün insan retina hücrelerinde çoğaldığının ilk kanıtı oldu.
Analizlere göre virüs, retina organoidlerinin başlıca iki hücre tabakasına bulaşıyor. N-proteiniyle renklendirilmiş hücreler, organoidlerin dış nükleer tabakasında (Stratum nucleare externum) görüldü. Bu hücre tabakasında gözün görme duyu hücreleri yer alır. Ancak virüslerin izleri daha çok ağtabakasının gangliyon hücrelerinde bulundu. Bunlar uyaran sinyalleri görsel duyu hücrelerinden optik sinire ileten devre istasyonları.
İncelemeler koronavirüs enfeksiyonunun gözde iltihap reaksiyonlarını da tetiklediğini gösteriyor. Retina organoidlerin enfeksiyonu ise, çok sayıda inflamatuar genin artmasıyla sonuçlanıyor. Araştırma, koronavirüsün hem görsel duyu hücrelerini hem de retinadaki gangliyon hücrelerini etkileyip, buralarda çoğalabildiğini göstermesi açısından önemli.
Nilgün Özbaşaran Dede
