Pandemiye bağlı ilk hastanın saptanmasından bu yana Sağlık Bakanı veya Sağlık Bakanlığı günlük yapılan test sayısı, pozitif çıkan hasta sayısı, iyileşen hasta sayısı ve ölen hasta sayısını açıklamaktadır. Bu sayılar gerçek durumu yansıtmaktan uzaktır. Çünkü;
1- COVID-19 etkenini saptamak için kullanılan test bir PCR testidir. Bu testin gerçek hayat içindeki uygulamasında “duyarlılık oranı %50- 60” civarındadır (1). Çoğunda ateş, kuru öksürük ve yorgunluk şikâyeti olan 205 hastadan 1070 örnek alınan bir çalışma yayınlanmıştır. Bu çalışmada sırasıyla; bronkoalveolar lavaj (akciğer içindeki hava yollarının yıkanması ile örnek alma) ile %93, balgamda %72, burundan alınan örneklerde %63, boğazdan alınan örneklerde %32 pozitiflik oranı saptanmıştır (2).
Ülkemizde PCR testi için alınan örnekler burundan veya ağızdan girilerek alınmaktadır. Bu yöntemlerle ağızdan ve burundan girilerek örnek alındığında pozitiflik oranı bir miktar artsa da en çok %70 civarında bir duyarlılık söz konusudur.
Yani bize her akşam açıklanan pozitiflik oranları sadece duyarlılığı düşük testlerle saptanabilen kişilere aittir. Hastalık belirtileri bulunan ve virüs taşısa bile bu testlerle saptanamayan kişiler bu istatistiklerde yer almamaktadır ve muhtemelen sayıları açıklananlardan fazladır. Bu duruma rağmen, Türkiye Dünya Sağlık Örgütü raporlarında Dünyada en çok hasta sayısı olan ülkeler içinde 107.773 hasta ile 7. sıradadır (3).
İstatistik dışı kalanlar
2- Dünya Sağlık Örgütü PCR pozitif hastaların rapor edilmesinin yanı sıra klinik ve/ veya epidemiyolojik olarak COVID-19 kabul edilen hastaların da rapor edilmesini önermektedir (4). Ancak ülkemizde sadece PCR pozitif hastalar rapor edilmekte ve her gün açıklanan istatistiklerde ikinci grup yer almamaktadır. Ancak istatistiklere eklenmese de şüpheli klinik bulguları olan ve PCR negatif olan kişiler hasta kabul edilerek tedavileri yapılmaktadır. Bu kişiler iyileştiklerinde veya öldüklerinde istatistiklere girmemektedir.
3- Ülkemizde COVID-19’a bağlı açıklanan ölüm sayısı 27 Nisan 2020 tarihi itibariyle 2706’dır (3). Türk Toraks Derneği 19 Nisan 2020 tarihinde yaptığı bir basın açıklaması ile İstanbul ve Trabzon illerinde “ortalama ölüm oranlarında daha önceki yıllara kıyasla önemli artışlar saptadıklarını” duyurmuştur. Ölümlerdeki artış, İstanbul’da %10, Trabzon’da %25 oranındadır. Bu artışların COVİD 19 ile ilişkili olabileceğinden endişe duyduklarını ve durumun açıklığa kavuşturulması gerektiğini bildirmişlerdir (5).
Bu açıklamada; Yapılan istatistiksel analizlere göre, 2020 yılının özellikle 10. haftasından itibaren İstanbul’da ölüm sayılarında haftalık %10 oranında bir artış gözlenmiş ve yılın 15. haftasında (6-12 Nisan 2020), toplam haftalık defin sayısının 2222’ye ulaştığı görülmüştür. Bu sayı, 2019 yılı için 1425 iken, 2018 yılı için 1460, 2017 yılı için 1464, 2016 için ise 1389’dur. Sağlık Bakanlığı, aynı haftaya ait COVID-19 nedenli ölüm sayısını tüm Türkiye için 624 olarak bildirmiştir. Bu ölüm artışlarını açıklayacak rasyonel bir gerekçe Sağlık Bakanlığınca bugüne kadar bildirilmemiştir.
4- İyileşen hasta sayılarının anlamı da tartışmalıdır. Açıklanan iyileşen hasta sayılarından kasıt, hastaneden taburcu edilen hasta sayıları olduğu söylenmektedir. Yani COVID-19 testi pozitif olup klinik olarak hastanede yatmasına gerek duyulmayan veya birkaç gün sonra taburcu edilen hasta grubu “iyileşen hasta” olarak sayılmaktadır.
Hâlbuki CDC’nin bu konudaki kriterlerine göre, bir COVID-19 hastasının hastaneden taburcu edilmesi iyileştiği anlamına gelmez. Evde izole edilmesi ve diğer tedbirlerin alınması gerekir (6). Önemli noktalardan biri de arka arkaya yapılan iki testin negatif olması beklentisidir.
Gerçeği arayan sorular
Yukarıda açıklanan durum tespiti sonrası gerçeği aramak ve anlamak için bazı soruları sormak istiyorum.
1- Yapılan PCR test sayısının yanı sıra, bu testlerin toplam kaç kişiye yapıldığı
2- PCR testi negatif olan ama klinik (radyoloji dahil) ve epidemiyolojik olarak COVID-19 kabul edilen kişi sayısı
3- Hastanede yatan hasta sayısı
3.1- PCR testi pozitif olan hasta sayısı
3.2- PCR testi negatif olan ancak klinik ve radyolojik olarak COVID-19 kabul edilen hasta sayısı
4- COVID-19 ön tanısı ile yatıp hidroxychloroqin başlanan hasta sayısı
5- Hastanede olan toplam hasta sayısı
5.1- Servislerde yatan hasta sayısı
5.2- Yoğun bakımdaki hasta sayısı
5.3- Solunum cihazına bağlı hasta sayısı
6- COVID-19 tanısı alıp ölen hasta sayısı
6.1- PCR testi pozitif olup COVID-19 tanısı alıp ölen hasta sayısı
6.2- PCR testi negatif olup COVID-19 tanısı alıp ölen hasta sayısı
7- COVID-19 tanısı alan ve İyileşen hasta sayısı
7.1- PCR testi pozitif olup COVID-19 tanısı alıp iyileşen hasta sayısı
7.2- PCR testi negatif olup COVID-19 tanısı alıp iyileşen hasta sayısı
8- Tanı alan hastaların içinde yukarıdaki kriterlere göre sınıflanarak sağlık çalışanlarının sayısı/oranı
9- İstanbul, Ankara, İzmir, Adana, Bursa ve Konya başta olmak üzere tüm il ve ilçelerdeki günlük ölüm ve defin sayıları son beş yıllık karşılaştırmalı istatistiklerle açıklanmalıdır.
10- PCR testi pozitif veya negatif COVID-19 hastalarının cinsiyet ve yaş gibi özellikleri açıklanmalıdır.
COVID-19 pandemisi ile ilgili ülkemizdeki tüm veriler ayrıntılı olarak kamuoyunun bilgisine sunulmalı ve bağımsız bilim insanlarının çalışmasına açılmalıdır.
Prof. Dr. Okan Akhan
Kaynakça
1- Yazıcı H. https://t24.com.tr/ yazarlar/hasan-yazici/covid-19-savasinda-onemlisorunlar-ve-bir-onemli-eksik, 26142
2- Wenling Wang, PhD1; Yali Xu, MD2; Ruqin Gao, MD3, Roujian Lu, MPH1; Kai Han, BS2; Guizhen Wu, MD1; Wenjie Tan, MD, PhD1. Detection of SARS-CoV-2 in Different Types of Clinical Specimens JAMA. Published online March 11, 2020. doi:10.1001/ jama.2020.3786
3- WHO-Coronavirus disease 2019 (COVID-19) Situation Report – 97
4- https://www.who.int/classifications/icd/covid19/en/
5- Türk Toraks Derneği Basın Bildirisi: COVİD 19’a bağlı ölümlerin yüksekliğinden endişe duyuyor. (toraks.org.tr / 19 Nisan 2020)
6- https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/ hcp/disposition-hospitalized-patients.html
*Bu yazı HBT'nin 215. sayısında yayınlanmıştır.
