Dinozorlar dev boyutları ve ürkütücü dişlerinden ötürü değil, yürüyüş biçimlerinden dolayı gezegenin hakimi oldular.
Triyas döneminde yaşanan kurak iklim koşullarında 2 ayak üzerindeki yürüyüşlerinin kendilerine sağladığı üstünlükten ötürü dünyadaki egemenliklerini 160 milyon yıl boyunca sürdürmüş olabilirler.
Yeni bir araştırma dinozorların yürüme biçimleri sayesinde gezegeni ele geçirmiş ve 160 milyon yıl boyunca egemenliklerini sürdürmüş olabileceklerine işaret ediyor. Hem iki hem de dört ayakları üzerinde yürümeye uyum sağlayabilen dinozorlar, başka canlıları gölgede bırakan çeşitlilikleriyle Triyas döneminden (günümüzden 251.9 milyon yıl önce başlayıp 201.3 milyon yıl önce sona eren) 66 milyon yıl önce Kretas döneminde (günümüzden 145 ile 66 milyon yıl önce) soyları tükeninceye dek gezegenin baskın kara omurgalıları durumuna geldiler.
7 Şubat 2024 tarihinde Royal Society Open Science dergisinde yayımlanan bu yeni araştırmada dinozorların bir dizi çevresel çöküşün ardından ortaya çıkan ekolojik yaşam alanlarını doldurarak dünyayı nasıl ele geçirdikleri açıklanıyor. Dinozorlar önce arka ayakları ve daha sonra da dört ayak üzerinde yürüdüklerinden çok önemli çevresel değişimlerin yaşandığı bir dönemde ciddi bir üstünlüğe sahiptiler.
Dinozorlar, günümüz timsahlarının atalarının da aralarında yer aldığı Pseudosuchia adlı birbirleriyle bağlantılı sürüngenlerle birlikte evrilen, Avemetatarsalia adlı topluluğun bir parçasıydılar. Her iki topluluk da, 252 milyon yıl önce yaşanan Permiyen dönemindeki kitlesel yok oluşun hemen ardından gelen, Triyas dönemi sırasında ortaya çıktı.
208 farklı türün fosilleri incelendi
Araştırmacılar avemetatarsalia, pseudosuchia ve yakın akrabalarından oluşan 208 farklı türün fosilleşmiş bacak kemiklerinden yararlanarak zaman içinde geçirdikleri değişimleri belirlemeye çalıştılar.
Timsah soylu arkozorlar adıyla da bilinen Pseudosuchianlar, ilk ortaya çıktıklarında en çok çeşitliliğe sahip olan topluluktu. Bu topluluğun kimi üyeleri arka bacakları üzerinde yürüseler de, çoğunluğu sürünerek ilerleme alışkanlığını sürdürmekteydi. Dinozorlar ilk başında iki ayaklıydılar ve ataları gibi hantal hantal yürümek yerine koşabiliyorlardı. Hızlı devinebilmeleri bu canlıların avcı ya da yırtıcı hayvanlardan paçayı sıyırma becerilerini de geliştirerek Triyas döneminin kurak iklim koşullarında onlara bir üstünlük sağladı.
Yiyecek bulmak çok zordu
Araştırmanın baş yazarı olan Bristol Üniversitesi paleobiyoloji bölümü yüksek lisans öğrencilerinden Amy Shipley, “O sırada yiyecek bulma açısından ciddi bir baskı söz konusuydu. 20 milyon yıldır sayıları zaten azalmış olan dinozorlar bir biçimde kalkışa geçerlerken, pseudosuchianlarda böyle bir durum yaşanmadı. Büyük bir olasılıkla ilk dinozorlar, tıpkı günümüzün birçok sürüngen ve kuş türleri gibi, suyun korunması konusunda iyiydiler. Ne var ki, elde ettiğimiz bulgular yürüme ve koşma konusunda daha gelişkin bir uyum sağlama becerisine sahip olmanın dinozorların üstünlük kazanmasında çok önemli bir rol oynadığını ortaya koyuyor,” diyor.
Triyas döneminin sonunda bir başka kitlesel yok oluş dört ayak üzerinde duran krokodilomorfların (crocodylomorph) dışında kalan pseudosuchianların büyük bir çoğunluğunu yeryüzünden silip süpürdü. Kimi dinozorlar iki ayaklı dik duruşlarını korurlarken, kimileri yeniden dört ayak üzerinde durmaya başladılar. Bu da onların çeşitlilik kazanmalarına ve çok farklı ekolojik alanları doldurmalarına olanak tanıdı.
2 ayaklıların dönemi
Araştırmanın eş yazarlarından Suresh Singh, “Triyas dönemindeki kitlesel yok oluşun ardından uzunlukları on metreyi aşan, kimileri zırhlı, birçoğu dört ayaklı, ancak birçoğu da ataları gibi iki ayaklı, gerçekten dev boyutlu dinozorlar ortaya çıktı. Duruş ve yürüyüşlerindeki çeşitlilik bunların son derece uyumlu oldukları anlamına geliyordu ve bu da onların dünya üzerinde öylesine uzun bir süre boyunca başarılı olmalarını sağladı” diyor.
Dinozorlarda zaman içinde-söz gelimi, sıcaklıkları tüyleriyle düzenlemek ve daha etkili soluk alıp verme düzenekleri gibi-başka özellikler de gelişti. Ne var ki, araştırmacılar onlara asıl üstünlük sağlayan özelliğin yine de çok büyük çeşitlilikteki devinim becerileri olduğunu düşünüyorlar.
Rita Urgan
