Kısa bir süre önce gerçekleştirilen bir pilot araştırma, geceleri geç yatan kişilerin sağlıklı olup olmamasına bakmaksızın, erken kalkanlara kıyasla daha az yağ yaktıkları şeklinde sonuçlandı. Ayrıca gece kuşlarının hücreleri de ensüline karşı daha az duyarlı ki bu da diyabet riskini yükseltiyor.
İç saatimiz metabolizmamızın gündüz -gece dalgalanmaları, etkinliğimizi ve ruh halimizi düzenler. Ancak bu biyolojik saat, herkeste aynı şekilde işlemiyor: Genetik donanıma göre bazıları doğal olarak erken kalkarken, diğerleri daha çok akşamları iyice aktifleşen gece kuşlarıdır. Bu kronotip, fiziksel ve zihinsel olarak elimizden gelenin en iyisini ne zaman yapabileceğimizi belirlediği gibi aynı zamanda belirli hastalıklara yakalanma riskimizi de etkileyebiliyor.
Rutgers Üniversitesi’nden Steven Malin bu bağlamda, bir insanın kronotipinin yağ ve şeker metabolizmasını ne derece etkilediğini ve diyabet tip 2, fazla kilo ve kalp-dolaşım hastalıkları üzerindeki dolaylı etkiyi inceledi. Deneylere katılan 51 kişinin yarısı erken kalkanlardan oluşurken diğer yarısı ise gece kuşuydu. Sağlıklı olan tüm katılımcılar biraz hareketsiz bir yaşam sürüyorlardı ve hafif yüksek bir beden kitle endeksine sahipti. Araştırmacılar, kan örneklerini ve solunum gazlarının ölçümlerini kullanarak, önce tüm deneklerde dinlenme sırasındaki yağ oksidasyonunu, aç karnına ve standart şeker uygulamasından sonra insülin ve glikoz değerlerini belirledi. Ayrıca bedendeki yağ oranı da belirlendi. Daha sonra ise tüm katılımcılar yürüyen bant üzerinde 15 dakika kadar çalışırken, araştırmacılar, katılımcıların metabolizmalarını orta ve maksimum yüklerde analiz ettiler.
Sonuca göre daha dinlenme evresindeyken bile erken kalkanlarda daha fazla yağ yakılıyor. Bu hareket edildiğinde de devam ediyor. Erken kalkan kronotip tüm test koşullarında daha yüksek yağ oksidasyonunu koruyor. Bu aynı zamandan kalp atış hızından, öznel olarak algılanan efordan, oksijen alımından ve stres testi sırasındaki enerji tüketiminden bağımsız olarak gerçekleşiyor. Bedendeki yağ oranı da bu farklılıkta rol oynamıyor.
Tüm bunlar erken kalkanların hareketleri için gereken enerji için daha fazla yağ yakıldığını gösteriyor. Oysa gece kuşlarının bedenleri enerji kaynağı olarak daha çok karbonhidratlardan yararlanıyor. Bunlara paralel olarak insülin duyarlılığında da farklılıklar söz konusu: Gece kuşlarının, kan şekerini düzenlemek için daha fazla insüline ihtiyaçları var. Buna göre hücreleri kan şekeri hormonuna karşı o kadar iyi reaksiyon göstermiyor. Düşük yağ yakımı organlarda daha fazla yağ birikmesine ve kanda daha fazla yağ dolaşmasına yol acımakta ki bu da kalp-dolaşım riskini yükseltmektedir. Öte yandan insülin duyarlılığının da azalması düşük yağ yakımı kombinasyonuyla birlikte diyabet tip 2 riskini yükseltebiliyor. Fakat kronotipin metabolizma üzerindeki etkisinde hangi mekanizmaların bulunduğu henüz bilinmiyor. Araştırmacılar bu yüzden kronotip, bedensel hareket ve metabolizma uyumu arasındaki bağlantıyı incelemek istiyorlar.
Nilgün Özbaşaran Dede
