Göz kamaştıran bir yapıt: Büyük Türk Edebiyatı Tarihi

Öne Çıkanlar Toplum
Göz kamaştıran bir yapıt: Büyük Türk Edebiyatı Tarihi

Edebiyat tarihi yazımı, sahanın en çetin alanını oluşturur dersek diğer alanlara haksızlık etmiş olmayız sanırım. Bu çalışma alanı kapsam, tanım, tasnif, bakış açısı, objektif/sübjektif yaklaşım ve bağlam gibi sayısız problemi de beraberinde taşır. 15. yüzyıldan beri farklı isimler alarak yolculuğuna devam eden edebiyat tarihçiliği farklı tanımlamalara günümüzde dahi açık kapı bırakmasına rağmen özünde kronoloji ve sistemleştirme taşır denilebilir.

Konu Türk edebiyatı tarihi olunca da sorunlar daha en başında, özünde ortaya çıkmaya başlıyor. Her şeyden önce kapsam, kaynaklara ulaşılma işini hayli zorlaştırırken bir yanda da lehçeleri dâhil etmenin güçlükleri karşımıza çıkar. Bütün bu imkânsızlıklar karşısında Vasfi Mahir Kocatürk, "Çok acı bir eksiğe dokunmak istiyorum: Bütün varlığımızı içinde taşıyan engin ve derin Türk Edebiyatının tam ve ilmî bir tarihi yok. Dedelerimiz şanlı bir tarih yaptıkları halde etraflı bir tarih yazmadılar"  diyerek çıktığı yolu kendisini kurtaramadığı bir sevda olarak tanımlar.


Bu sevdanın bize armağanı Büyük Türk Edebiyatı Tarihi  (Başlangıçtan Bugüne Kadar Türk Edebiyatının Tarihi, Tahlili ve Tenkidi) olmuştur. Bu hayli kapsamlı ve özgün çalışmanın ön sözünde Vasfi Mahir, çalışmasının çerçevesini "bir insan ömrünün yetebileceği kadar"la çizerek de sevdasının boyutlarını anlamamızı mümkün kılıyor. Kocatürk’ün söylediği gibi oluyor; kitabın ilk baskısı 1964 yılında, yazarın vefatından üç yıl sonra yapılıyor.

Bir ömrün karşılığı olarak ortaya çıkan bu esere elli yıla yakın bir süredir ulaşmak mümkün değildi. Son baskısı 1970 yılında yapılan kitap, 2016'da İKÜ Yayınevi tarafından tekrar istifadeye sunuldu.

Bu önemli eserin tekrar yayınlanmasının altında da yine Vasfi Mahir’in yaktığı eğitim ateşi ve edebiyata adadığı ömrüne ödenen bir vefa borcu vardır. Okul yıllarında, Vasfi Mahir Bey’e duyduğu hayranlıkla edebiyata olan sevgisi bir tutku haline dönüşen İstanbul Kültür Üniversitesi Mütevelli Heyeti Onursal Başkanı Fahamettin Akıngüç, "Mühendis olarak atılıp eğitimci olarak sürdürdüğüm hayatım boyunca Vasfi Mahir Bey’in gönlümde yaktığı edebiyat ateşi hiç küllenmedi. Ülkemin ve kariyerimin en sıkıntılı dönemlerinde, ruhumun sığındığı en emin ve dingin limanlar şiir ve edebiyat oldu" diyerek edebiyata olan gönül bağının hiç kopmadığını ifade etmiştir. Kitabı yıllar sonra yeniden okuyucuyla buluşturma heyecanı, İnş. Yük. Müh. Fahamettin Akıngüç’e henüz bir lise öğrencisiyken hocası tarafından aşılanan bu duygu ile başlamıştır.

Vasfi Mahir Kocatürk’ün eseri; edebiyat tarihine bütüncül bakış açısı getirmesi, toplumsal etki ile coğrafi, tarihi, dini, iktisadi, ideolojik etkenleri göz önünde tutması ve metinlerden hareketle bütün edebiyat tarihi içinde konumlandırmasıyla öncül, ufuk açıcı bir edebiyat tarihidir.

Çalışmasında "Şahsımızın ve devrimizin subjektifliğinden yüzde yüz kurtulamayacağımızı tabii görerek azami genişlik ve objektiflik göstermeye çalıştım. Bununla beraber devrin ruhu içinde incelenip durumları ona göre tespit olunan şahsiyetler ve eserler hakkında ayrıca modern ruhla hükümler vermekten çekinmedim" diyen Kocatürk bu yaklaşımı sayesinde de ortaya özgün bir metin çıkarmıştır. Özgünlüğü ve “tasvir, tahlil ve tenkide” dayalı oluşturduğu sistem Vasfi Mahir’in kitabının benzersizliğini de garanti altına almasını sağlamıştır.

Metinleri merkeze alan Edebiyat Tarihi, modern edebiyat okurunu hedefleyen dili ile Müslümanlıktan önce Orta Asya Türk edebiyatından Modern Türk edebiyatına kadar tüm dönemleri yüzyıllık periyotlar içinde incelemektedir. Bu tasnif altında bölümlemeler türler üzerinden gerçekleştirilerek alt başlıklar yazar/şair ve önemli eserler bazında oluşturulmuş ayrıca resimlendirilmiştir.

Eseri farklılaştıran unsurlardan biri de yazarın kitabı kaleme alırken ki önceliklerinden birinin devrin okuyucularına hitap etmek ve onları eserler ve şahsiyetlerle tekrar buluşturmak olmasıdır. Kitabın tekrar basılması ile de bu imkân bir kez daha okuyuculara sunulmuştur denilebilir. Büyük Türk Edebiyatı Tarihi, barındırdığı metinler, bu metinler üzerine inceleme ve değerlendirmeleriyle kütüphanelerimizi kıymetlendirecek.

Yard. Doç. Dr. Kayhan Şahan, İKU Türk Dili Edebiyatı Bölüm Başkan Yardımcısı

Kocatürk, Vasfi Mahir, Büyük Türk Edebiyatı Tarihi: Başlangıçtan Bugüne Kadar Türk Edebiyatının Tarihi, Tahlili ve Tenkidi, ed. Ömür Ceylan, İstanbul: İKÜ Yayınevi, 2016, 848 s.