Cildinize bulaşan virüsleri temizlemek için alkol tabanlı dezenfektanlar yerine sabunu tercih edin.
Virüsler vücudun dışında saatlerce, hatta günlerce aktif halde kalabilir. Alkol içeren dezenfektanlar, sıvılar, ıslak mendiller, jeller ve kremler virüslerden kurtulmakta yararlı olsalar dahi hiçbiri sabun kadar etkili değildir.
Peki, büyükannenizden miras kalan sabunu bu kadar etkili kılan nedir? Sabunun etkili olmasının en kısa açıklaması, virüsün kendi kendine bir araya gelen nanoparçacıklardan oluşması ve halkanın en zayıf noktasının lipit (yağ) olmasıdır. Sabun, bu yağ membranını eritince, virüs iskambil kâğıtlarından yapılan kule gibi çöker ve etkisiz hale gelir. Başka bir deyişle virüs hareket kabiliyetini kaybeder.
Daha uzun açıklama
Sabunun bu kadar etkili olmasının nedenlerinin daha ayrıntılı açıklaması şöyle: Virüslerin çoğu üç kilit yapıtaşından oluşur. Bunlar ribonükleik asit (RNA), proteinler ve lipitler. Virüsün enfekte ettiği bir hücrede bu yapıtaşlarından bol miktarda üretilir ve bunlar aynı anda kendi kendilerine birleşerek virüs oluştururlar. Bu süreçte kritik nokta, bu üniteleri bir arada tutan kuvvetli bir kovalent bağın (iki atom arasında, bir veya daha fazla elektronun paylaşılmasıyla karakterize edilen kimyasal bağ) olmamasıdır. Bu da bu üniteleri parçalamak için güçlü kimyasallara ihtiyaç duyulmaması anlamına gelir. Enfekte olan bir hücre öldüğü zaman bu yeni virüsler kaçacak delik arar ve başka hücreleri enfekte eder. Bazıları akciğerlere giden havayollarına yerleşir.
Bunları dünyanın en pahalı ilacını üretseniz de öldüremezsiniz, ama büyükannenizin bir kalıp sabunu bu işi mükemmel bir şekilde yapar.
Suyla yıkamak da yarar sağlayabilir
Öksürük veya hapşırıkla havaya saçılan damlacıkların içindeki virüsler önüne çıkan yüzeye yapışır ve hızla kurur. Ama içindeki virüsler aktif kalır. İnsanların ciltleri virüsler için ideal bir yüzeydir, çünkü organiktir; yüzeydeki ölü hücrelerin içindeki yağ asitleri ve proteinleri ile temasa geçer.
Virüsü yalnızca suyla yıkamak da işe yarayabilir. Ne var ki cilt ile tutkalla yapıştırılmış gibi güçlü bir etkileşim kuran virüsü yerinden sökmekte su yeterli değildir.
Oysa sabunlu su çok daha farklıdır. Sabun, amfifil denilen yağ benzeri maddeler içerir. Bunların bazılarının yapısı virüs membranı içindeki lipitlere benzer. Sabun molekülleri, virüs membranı içindeki lipitlerle “rekabete” girer. Bu süreç, sabunun normal kiri çıkartmasındaki süreçle benzerlik taşır.
Sabun, yalnızca virüs ile cilt arasındaki “tutkalı” gevşetmekle kalmaz, virüsün içindeki lipitleri, RNA ve proteinleri bir arada tutan Velkro-benzeri etkileşimi de bozar.
Alkol bazlı ürünler ne yapıyor?
Dezenfektanların da dâhil olduğu alkol bazlı ürünler yüksek oranda alkol solüsyonu (tipik olarak % 60-80 etanol) içerir. Ve benzer şekilde virüsleri öldürür. Fakat sabun daha iyidir. Çünkü çok az miktarda sabunlu su yeterli gelir. Bununla ellerinizi ovduğunuzda elinizin her noktasını temizlemiş olursunuz. Oysa virüsün etanol içinde bir süre ıslak kalması, yani cildinizin her köşesinin alkol bazlı ürünle ıslatılması gerekir.
Son söz: Sabun en iyi temizleyicidir, ancak sabun ve akarsuyun bulunmadığı ortamlarda alkol bazlı dezenfektanları kullanmayı da ihmal etmeyin.
Derleyen: Reyhan Oksay
