Bilgisayar biliminin “Nobel Ödülü” olarak da tanımlanan A. M. Turing Ödülü’nün en son kazananı, hesaplamalı teori alanının öncülerinden kabul edilen Avi Wigderson oldu.
ABD, New Jersey’deki İleri Araştırma Enstitüsü’nde (IAS) çalışmalarına devam eden ve çeşitli disiplinleri bir araya getiren çalışmalarıyla tanınan Wigderson, aynı zamanda üç yıl önce, saygın matematik ödülü olan Abel Ödülü’ne de layık görülmüştü.
New York Bilgisayar Makineleri Birliği (ACM) tarafından yapılan açıklamada şu ifadelere yer verildi: “Wigderson, hesaplamada rastgeleliğin rolüne ilişkin anlayışımızı yeniden şekillendirmek de dahil olmak üzere hesaplama teorisine temel katkılarından ve teorik bilgisayar bilimindeki onlarca yıllık entelektüel liderliğinden dolayı bu ödüle layık görüldü.”
Nature’a konuşan Wigderson ise “Son derece mutluyum ve bunu hiç beklemiyordum. Aslında topluluğumdan o kadar çok sevgi ve takdir alıyorum ki bu ödüllere ihtiyacım yok,” diye belirtti.
“Matematik konusunda kendimi tamamen evimde hissediyorum,” diyen Wigderson, entelektüel bir çaba olarak teorik bilgisayar bilimi ile matematiğin ayırt edilemez olduğunu ekledi: “Biz de matematikçiler gibi teoremleri kanıtlıyoruz.”
Çığır açan çalışmalar
1956’da İsrail’in Hayfa kentinde doğan Wigderson, Technion - İsrail Teknoloji Enstitüsü’nde ve daha sonra Princeton Üniversitesi’nde eğitim gördü.
Çalışmalarını 1999’dan beri IAS’ta sürdüren Wigderson, belirli problemlerin çözülmesinin, doğası gereği yavaş olduğunu inceleyen “hesaplama karmaşıklığı” ve “hesaplamadaki rastgelelik” üzerine yaptığı çalışmalarla tanınırken, üzerine bir kitap da yazdığı alanıyla ilgili şunları söyledi: “Bu alanın harika olduğunu düşünüyorum ve bunu herkese açıklamaktan mutluluk duyuyorum.”
1990’larda çığır açan bir dizi araştırmada Wigderson ve çalışma arkadaşları, geleneksel, deterministik algoritmaların, “rastgele” algoritmalar kadar verimli olabileceğini göstermişti; elde ettikleri sonuçlar ise rastgele algoritmaların, deterministik algoritmalar kadar doğru olabileceğinin gösterilmesine de yardımcı olmuştu.
Hesaplamanın “doğası gereği” zorluğunu dizginlemenin bir yolunu bulan Wigderson ve Berkeley’deki Kaliforniya Üniversitesi’nden bilgisayar bilimcisi meslektaşı Richard Karp, algoritmalarına rastgelelik ekledikten sonra bazı problemleri çözmeyi çok daha kolay hale getirdiklerini keşfetmişti.
Günümüz teknolojisine katkısı
Wigderson’un teorik çalışması, bugünkü bulut ağlarından kripto para birimlerini destekleyen kriptografi yöntemlerine kadar bilgi işlem alanındaki sayısız ilerlemenin gelişmesinde kilit rol oynadı.
Google DeepMind’ın baş bilim insanı Jeff Dean de açıklamasında şu ifadelere yer verdi: “Bilgisayar biliminin ilk günlerinden beri araştırmacılar, rastgeleliğin daha hızlı algoritmalar tasarlamanın bir yolu olduğunu fark etti. Rastgeleliği daha iyi anlama çabaları, alanımıza önemli faydalar sağlamaya devam ediyor ve Wigderson da bu alanda yeni ufuklar açtı.”
“Wigderson teorik bilgisayar biliminde büyük bir entelektüel güçtür,” diye belirten ACM Başkanı Yannis Ioannidis ise Wigderson’ın akademik başarılarına ek olarak, onun dünya çapında yüzlerce araştırmacıya akıl hocalığı yapmasından ve onlarla iş birliği yapmasına yol açan “arkadaşlığı, coşkusu ve cömertliğinden” söz etti.
Turing Ödülü, adını 1930’larda modern bilgisayarların kavramsal temellerini atan ünlü İngiliz matematikçi ve şifre kırıcı Alan Turing’den (1912-54) alıyor.
Batuhan Sarıcan / batusarican@gmail.com
Kaynak:
