“Light” sigara

Mustafa Çetiner
“Light” sigara

Sigaranın kanserojen etkisinin gösterilmesi yıllar aldı. Bu köşeyi izleyenler bu konuda yazdığım çok sayıda yazıyı anımsayacaklardır.

Sigaranın kanserojen etkisinin gösterilmesi “sigara şirketleri” için tam bir kabus oldu. Kârlılık oranları azaldı, saygınlıkları kayboldu. Ancak kapitalizmin vahşi yüzü sağlık filan dinlemiyordu. Şirketler her şeye rağmen satmaya ve kar etmeye devam ettiler. Kârlılıklarını sürdürmek için üzerine odaklandıkları konu “zararsız” sigaralar üretmekti, başaramadılar. Ancak “zararsız” algısı yaratan ürünler geliştirmeyi başardılar. Bunun örneklerinden biri “light” yani hafif sigaralardır.

Tiryakilere şunu söyletmeyi başardılar; “İçiyorum ama “light” sigara içiyorum, yani zararı neredeyse yok gibi...”


Tiryakiler haklı mı?

Bu soruya yanıt vermeden genel anlamıyla sağlık alanında “light” sözcüğü ne anlam ifade eder, ona bakalım.

ABD’nin sağlık otoritesi FDA’nın tanımına göre sağlıkta “light” sözcüğü en az %50 oranında daha az yağ veya en az üçte bir oranında daha az kalori içeren ürün demektir. Peki bu tanıma göre “light” sigara dendiğinde ne anlamalıyız? Hiç kendinizi yormayın, FDA veya yeryüzünde başka bir sağlık otoritesi “light” sigara” diye bir kavram tanımlamamıştır.

“Light” tanımlamasını yapan ABD’nin Federal Ticaret komisyonu yani FTC’dir. FTC, kendi yaptığı ölçümlerde düşük katran içerdiği saptanan sigaraları “light” olarak tanımlıyor. FTC ölçümlerinde sigara başına 1-6 mg katran çıkaran sigaralar “ultra-light”, 7-15 mg katran çıkaran sigaralar ise “light” sayılıyor.

Başta inandırıcı gibi görünüyor, öyle değil mi ?

Peki FTC’nin analiz makinası bunu nasıl ölçüyor ?

Makinaya her 1 dakikada 2 saniye süreyle toplam 35 ml’lik bir nefes gönderiliyor ve makina hesabı bu rutin uygulama üzerinden yapıyor.

Peki, nikotin bağımlısı bir sigara içicisi, 1 dakikada değil de mesela 20- 30 saniye de bir nefes çekse veya 2 saniye yerine 5 saniye süreyle sigara dumanını akciğerine doldursa?

Yapılan çalışmalar, sigara tiryakilerinin “light” sigara içerken normal sigaraya göre daha sık ve daha uzun nefes çektiklerini ortaya koyuyor.

Yani “light” sigara, “light” sigara olmaktan çıkıyor.

Ama bu durum ne sigara endüstrisinin ne de tiryakilerin umurunda değil. Şirketler kar etmeyi sürdürüyor, tiryakiler de daha az zararlı bir sigara içtiklerine kendilerini inandırıp zevkle sigaralarını tellendiriyorlar. Nitekim, ABD’de sigara piyasasının %87’sini “light” ve “ultra light” sigaralar oluşturuyor.Sigara şirketleri, “light” sigaradan yıllar önce yarattıkları sağlık için “filtreli sigara” yalanını da satmaya çalışırken buna pek inanmamışlardı. Amaçlarının insan sağlığı olmadığı ünlü bir sigara şirketi yöneticisinin anılarında yazdıklarından anlaşılıyor. “1961 yılında... sigara içicilerinin filtreli sigaralara geçerken önceden aldıkları nikotine ulaşmak için daha fazla sigara tüketeceğini öngörüyorduk.”

Haydi şimdi lafı fazla uzatmayalım ve “light” sigaralar ile ilişkili bilimsel gerçekleri sıralayalım. Sigara başına çekilen nefes ve nefes süresi kesin olarak artıyor. Sigara filtresi el veya dudakla kapatılarak dumanın hava ile seyrelmesi önleniyor ve daha yoğun bir duman çekiliyor. Günlük içilen sigara sayısı artıyor. FTC analizinde her 1 mg’lık katran azalması günde ortalama 2.13 adet daha fazla sigara içilmesine neden oluyor. “Light” sigara içen kişilerin kanlarındaki nikotin düzeyi, FTC makinasının hesapladığından veya öngördüğünden her zaman daha yüksek çıkıyor. FTC makinasına “light” sigara içen birinin davranışına uygun duman gönderdiğinizde nikotin içeriği ortalama 5, katran içeriğini ise 11 kat daha yüksek ölçülüyor.

Sorun bununla da bitmiyor hatta belki yeni başlıyor. Çünkü “light” sigara içenler sağlık açısından kendilerini daha güvende hissettiklerinden sigarayı bırakma istek ve iradelerini kaybedebiliyor. Bu grubun sigarayı bırakması çok daha zor oluyor.

İşte bilimsel doğrular böyle, ama hala siz “light” sigara daha az zararlı diyorsanız, o halde buyurun oradan yakın..!

NOT: Daha detay bilgi için Dr. Metin Özkan’ın “Light sigara – zararsız sigara! yazısını öneririm...

Mustafa Çetiner / [email protected]


Bu yazı HBT'nin 63. sayısında yayınlanmıştır.

Mustafa Çetiner

Prof. Dr. Mustafa Çetiner 1964 yılında Kayseri'de doğdu. Halen Acıbadem Sağlık Grubu Maslak Hastanesi'nde İç Hastalıkları, Hematoloji Bölümü'nde görev yapmaktadır. Hekimliği ve öğretim üyeliği yanında Popüler bilim, etik, tıp ve tıp tarihi konularında kaleme aldığı güncel yazılarıyla tanınır.