Bilim insanları tarafından bugüne dek tanımlanan 1,5 milyon hayvan türü arasında hiç kuşku yok ki yabanarıları en iyi incelenen türlerden biri. Yabanarılarıyla ilgili binlerce araştırma var. Sadece Google Scholar’da “bumblebee” kelimesi için yaklaşık olarak 47.000 karşılık var. Science dergisinde yayımlanan son bir araştırma ise bitki ve yabanarısı arasındaki ortakyaşar davranışın ayrıntılı bir şekilde incelenmesine dayanıyor. Polen ve tozlaşma arasındaki alışveriş bu. Milyonlarca yıl devam eden bu alışverişte ise zamanlama çok önemli. Çünkü çiçekler geç açar ve tozlaştırıcı erken gelirse iki taraf ta kaybeder. İklim değişimi bu riski daha da arttırıyor. Artan sıcaklıklar yüzünden yabanarıları kış uykusundan daha erken uyanıyorlar, ancak çiçeklerin açması günlerin uzamasına bağlı.
Fakat yabanarıları bu soruna bir çözüm getirmişler. Zürih Federal Teknoloji Enstitüsü (ETH Zürih) çevrebilimcilerinden Consuela De Moraes, yabanarılarının bitkilerin yapraklarını yiyerek, ortakyaşarını çiçek açmak için teşvik ettiğini keşfetti. Örneğin artık Kanola iki hafta önce açmaya başlarken, bir ay önce açmaya başlıyor. Bu hem doğada hem de deneylerle takip edilen gelişmelere dayanıyor. Yabanarılarının bu gelişmeyi nasıl fark ettikleri bilinmese de bunun en basit açıklaması, yabanarılarının yapraktaki bitki suyunu emerek, bitkiyi çiçek açmak için uyardıkları olabilir. Fakat De Moraes, yabanarılarının yapraklardan çok az bitki suyu aldıklarını söylüyor. Bunun da öğrenilmiş bir davranış olabileceği sanılıyor. Yabanarılarının öğrenme yetisine sahip oldukları ve mekansal belleklerinin ömür boyu kalıcı olduğu daha önceki araştırmalardan biliniyordu. Peki ama, neden ve etki arasında haftalar olsa da, küçük beyinleriyle iki olayı birbirine bağlayabiliyorlar mı? Araştırmacılar bu soruyu henüz yanıtlayamıyorlar. Burada iki olasılık söz konusu olabilir. İlki şu: Bitkiler aldıkları yaraları üremenin tehlikeye girdiği şeklinde yorumlayarak bir an önce çiçek açıyorlar.
İkinci tahmine göre ise, yabanarısının davranışı uzun bir süredir ortakyaşarlığın bir parçası olarak kabul görüyor ve yaprakların kemirilmesi, ‘ben geldim bir an önce polen üretin” mesajı olarak algılanıyor. Bununla birlikte mekanik yaralanmanın çiçek açma için yeterli olmayacağı da düşünülüyor. Araştırmacılar yabanarılarının yaprakları kemirirken hormon gibi etkiyen maddeler de salgıladıklarını tahmin ediyorlar.
