Covid-19’un bir belirtisi de yüksek ateş. Ancak ateş, bağışıklık sistemine yardımcı olan bir unsur. Kimi bitkilerde ve soğuk kanlı canlılarda da bir enfeksiyon olduğunda ateşin yükseldiği görülüyor.
İnsanlarda normal beden sıcaklığının 37⁰C olduğu belirtilse de, 36,5 ile 37,5 arasındaki ateş de normal sayılıyor ve ancak 38’e çıktığında yüksek ateş olarak değerlendiriliyor. Ateş bedende bir enfeksiyonun habercisi. Aslında ateş ile bağışıklık sistemi arasında yakın bir ilişki var.
Bağışıklık hücreleri bir mikrobun bedene girdiği sinyalini aldıklarında beynin hipotalamus bölgesini devinime geçiren kimyasallar salgılarlar.
Hipotalamus bölgesi, başka işlevlerin yanı sıra, beden sıcaklığının denetiminden de sorumlu olduğundan bu salgılara sıcaklığı arttırıcı hormonlar üreterek tepki verir. Bu hormonlar da derideki kan damarlarının daralmasına ve beden yüzeyindeki ısı yitiminin azalmasına neden olurlar. Bunun üzerine yağ hücreleri enerji yakmaya, kaslar hızla kasılmaya, beden titremeye ve ısınmaya başlar. Sonuçta, ateş yükselir.
Ateşin aşırı yükselmesi ise ölümcül etki yaratabilir; hücreler kana, böbrek ve başka organlara zarar verebilen proteinler yaymaya başlarlar. Tüm bunların tam olarak hangi sıcaklıkta yaşandığı ateşe yol açan nedenlere ve kişinin bedenindeki sıvı düzeyi gibi unsurlara göre değişebilir. 40 derece ateş hekimlerin çoğunu ürkütür. Hastanelerde uzmanlar genelde ateş 38 dereceye ulaştığında ateş düşürücü ilaçlara başvururlar, çünkü ciddi hastalıklarda hafif bir ateş bile kalp ve akciğerleri zorlayabilir.
Bitkiler de tepki veriyor
Çok sayıda canlı türünde ateşi andıran tepkilere tanık olunması, bunun evrimsel kökenlerinin yüzlerce milyon yıl öncesine uzanabileceğine işaret ediyor. Kimi bitkilerde ve soğuk kanlı canlılarda da bir enfeksiyon olduğunda ateşin yükseldiği görülüyor. Bu da, ateşin sanıldığı denli kötü bir şey olmayabileceği anlamına geliyor.
Su çiçeği hastalığına yakalanan 72 çocukla ilgili bir araştırma kendilerine ateş düşürücü ilaçlar verilmeyen çocukların daha hızlı iyileştiklerini, soğuk algınlığı olan 56 kişinin incelendiği bir başka araştırma da ateş düşürücü verilenlerde hastalık belirtilerinin daha uzun sürdüğünü ortaya koyuyor. Benzer biçimde, hafif ateş ve enfeksiyon bulgusuyla yoğun bakımda yatan hastaların, ateşleri normal olan ya da 40 derecenin üzerine çıkan hastalara kıyasla, daha iyi durumda oldukları görülüyor. Bunun bir nedeni bakteri ve virüslerin 37 dereceden düşük sıcaklıklarda çok daha kolay çoğalıp hücrelere bulaşmaları olabilir. Beden ısındıkça bağışıklık sisteminin de daha iyi çalıştığı ve çok daha uzun süre antikor üretebildiği görülüyor.
Hücresel saat devrede
Manchester Üniversitesi’nden Mike White ve arkadaşları tarafından yapılan yeni bir araştırma beden sıcaklığının birkaç derece yükselmesinin yangıyı-körükleyici bir dizi genin devreye giriş-çıkışını denetleyen hücresel “saati” de hızlandırdığına işaret ediyor.
Yaklaşık 24 saatlik döngülerde bedenin işlevlerini düzenleyen sirkadyen saatin bile sıcaklıktan etkilenmediği düşünüldüğünde, bu durum ateşin bir enfeksiyon karşısında bağışıklık savunmalarını desteklemek üzere uyguladığı bir yöntem olabileceği anlamına geliyor.
Korona virüsünün tetiklediği pnömoniye karşı henüz etkili bir ilaç olmadığından, böyle bir durumda hafif ateşin yararlı olabileceğini düşünülüyor. Ancak kimi uzmanlar bu görüşe katılmıyorlar ve ateşe nasıl yaklaşılması gerektiği konusunda kesin bir yargıya varmak için belli hastalıkların yaşandığı belli topluluklar üzerinde klinik deneyler yapılması gerektiğine dikkat çekiyorlar. Covid-19 durumunda, bu denemeler yıllarca sürebilir. Dünya Sağlık Örgütü'nün şu anki tavsiyesi, parasetamol veya ibuprofen'in hastalığın semptomlarını tedavi etmek için kullanılabileceği... Bu ikinci ilaç ile ilgili de bu tedavide yan etkileri olabileceği belirtiliyor.
*Bu yazı HBT'nin 213. sayısında yayınlanmıştır.
