Dorothy Reed Mendenhall ismi Lenfoma ile uğraşan hekimlere çok tanıdık gelir. Çünkü Dr. Reed, Hodgkin Lenfoma tanısı için tipik olan hücreleri eş zamanlı tanımlamış iki bilim insanından biridir (Reed-Steinberg hücreleri).
Ancak Dorothy Reed’i özel yapan sadece bu değildir.
Reed, kadın olduğu için ailesinin karşı çıkmasına rağmen John Hopkins Tıp Fakültesi'ne girdi ve hekim oldu. Erkeklerin egemen olduğu toplumda kendisini kanıtlamak için insanüstü bir çaba gösterdi, Dr. Reed, ihtisas için John Hopkins Tıp Fakültesi'ne kabul edilen ilk kadın hekimdir.
Reed’in ünlü hücrelerini tanımladığı makalesi 1902’de yazılmıştır.
Tam da bu yıllarda (1890) İstanbul’da Tercüman-ı Hakikat dergisi “Tabibeler” isimli makale ile bir tartışma başlatır.
Soru basittir; kadınlar hekimlik yapabilir mi?
Yanıt saraydan gelir, “Hayır, kadınlar hekimlik yapamazlar...”
Bu kararı ilk tanımayan Safiye Ali’dir.
Safiye Ali, Almanya’da tıp eğitimi aldı, 1921 yılında mezun oldu ve 1923 yılında Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk kadın hekimi olarak icazetnamesini aldı.
Dr. Ali, Dünya Kadınlar Günü fikrini ortaya atan Uluslararası Kadınlar Konferansı'na 1924 yılında genç Türkiye Cumhuriyeti'ni temsilen katılan heyetin de başkanıydı.
Safiye Ali ile Dorothy Reed arasında büyük benzerlikler var.
Her ikisi de erkek egemen ortamlarda bir kadın olarak mücadele etti, var olmayı başardı, ülkelerinde kadın hareketi içinde yer aldı ve kadın erkek eşitliği için mücadele etti.
Dorothy Reed ABD’nin o dönemde en bilinen feministlerindendi. Safiye Ali İstanbul'da yeni başlayan feminist hareketlere katıldı ve Türk Kadınlar Birliği’nin Sıhhiye Komisyonu başkanlığını üstlendi.
Her ikisi de anne sütünün önemini vurgulayan çalışmalar yaptı.
Safiye Ali anne sütünden kesilen ve steril süt içme imkanından mahrum olan çocuklar için kurulan ve Himaye-i Etfal Cemiyeti'ne bağlı çalışan “Süt Damlası” Bakım Evi'nin başkanlığını yaptı. Bu cemiyette kadınları emzirmeye teşvik etti, yetersiz beslenen çocukların sağlıklı beslenebilmeleri için eğitimler düzenledi. Safiye Ali ayrıca sütten kesilmiş 1 yaş sonrası hasta ve zayıf çocukların bakımı için Hilal-i Ahmer Hanımlar Merkezi Küçük Çocuklar Muayenehanesi'ni kurdu.
Dorothy Reed ise 1917 yılından sonra tıp kariyerini Çocuk Sağlığı Bürosu'nda çalışarak geçirdi, “Süt, Vazgeçilemez Bir Besin” adını taşıyan bir kitap yazdı.
Dorothy Reed ve Safiye Ali’den söz ederken Kamile Şevki Mutlu’dan söz etmeden geçmek olmaz.
Kamile Şevki Mutlu, ülkemizin ilk kadın patoloğu ve ilk kadın profesörüdür. Dorothy Reed’in meslektaşıdır yani. O aynı zamanda 9 Kasım 1953 yılında Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün naaşının Etnografya Müzesi'nden Anıtkabir’e nakli öncesi onu açan ve bozulmadan korunduğunu belgeleyen kişidir.
Kamile Şevki Mutlu’da tıpkı Safiye Ali gibi gerçek bir yurtsever ve cumhuriyetçi idi, Türk diline olan bağlılığı çok iyi bilinir.
Diyor ki;
“Ve bizim tıp öğretimi yüz binlerce Arapça sözcük ezberleye ezberleye 6 yılda tamamlandı. Yazık olmuştu körpe dimağlarımıza. Batı ülkelerinde bu yüz binlerin bir tanesi bile kullanılmıyordu... Siz genç kuşaklarımız; bizim boşuna harcadığımız o en kıymetli zamanı, öz Türkçeniz eşliğinde hayatınız boyunca ve dünyanın her köşesinde size ışık tutacak batı dillerini öğrenerek değerlendirebiliyorsanız ne mutlu sizlere."
Yıllar öncesinden biz hekimlere vasiyeti nettir.
"Genç tıbbiyeli, bugün olduğu gibi, yarınki meslek ödevlerini yerine getirdiğin zamanda da vatanın sos-yal dertlerine eğilmeyi bir an ihmal etme! Derinliği hangi tarihlere kadar inen ve hangi çeşit menbaalardan beslendiği bilinmeyen dışardan ve içerden el ele vermiş ihanet ve ondan daha önemlisi cehalet, ancak böyle uyanık bir nesil karşısında zamanla atrofiye uğrayacaktır (yok olacaktır)."
NOT: Bu yazının ilham kaynağı, Herkese Bilim Teknoloji dergisinin doğal parçası ve destekçisi sevgili Aslı Velidedeoğlu Kaban, Marmara Soroptimist Derneği (www.soroptimistturkiye.org) ve destekledikleri HeForShe hareketidir, var olsunlar...!
Mustafa Çetiner / [email protected]