Sinir sistemi boyunca sinirsel elektriksel iletimin kesintiye uğradığı inme ve omurilik hastalıkları gibi durumlarda sinir hücrelerinin tekrar iletişim kurmasını sağlayabilecek kablosuz bir sistemin işe yaraması milyonlarca hasta için çığır açıcı bir gelişme.
Trafik kazaları, düşmeler, kesici delici ve ateşli silah yaralanmaları gibi travmatik yaralanmalar veya omurilik hastalıkları, kalıcı felç tablolarının önemli nedenleri arasındadır.
Bu nedenlerin çoğu önlenebilir olsa da, tüm dünyada her yıl yaklaşık yarım milyon insan, omurilik hasarı sonucu engelli kalmaktadır. Kol ve bacak kaslarının kullanılabilmesi
ve yürüyebilmek için beyin korteksinde yerleşik motor merkezlerdeki sinir hücrelerinden omurilikteki sinir hücrelerine sinirsel aktivite ulaşmalıdır. Beyin ile omurilik arasındaki bağlantının kopmasını sağlayan omurilik hasarları, yürümeyi sağlayan bacak hareketlerinin kalıcı biçimde kaybı ile sonuçlanabilir.
Önemli bir çalışma
Omurilik hasarı sonucu gelişen felç tabloları bugüne dek etkili bir biçimde tedavi edilememiştir. Cenevre NeuroX Institute’den Henri Lorach ve arkadaşlarının çığır açıcı çalışmaları, omurilik hasarı olan kişilerde bir “beyin-omurilik arayüzü” programı ile beyin sinir hücreleri ile omurilik sinir hücreleri arasında bağlan- tı kurulmasının ve yürümenin tekrar sağlanmasının mümkün olabileceğine işaret ediyor. 24 Mayıs 2023’te Nature adlı dergide yayınlanan makalenin bulgularından bahsedeceğim.
Makalede on yıl önce geçirdiği bisiklet kazası sonucu omuriliğin boyun bölgesinde gelişen hasar nedeniyle bacaklarında felç olan ve yürüyemeyen 38 yaşındaki bir erkek hastadan bahsedilmekte. Hastanın beyin korteksinde her iki bacağa giden sinir uzantılarının kaynaklandığı sinir hücreleri saptandıktan sonra, cerrahi bir işlem ile bu sinir hücrelerine bir elektronik implant yerleştirilmiş. Diğer bir elektrot ise bacak kaslarının hareketlerini sağlayan omuriliğin bel bölgesine cerrahi olarak yerleştirilmiş.
Beyindeki elektrot ile omurilikteki elektrotun iletişimi için gerekli ayarlamalar yapıldıktan sonra Wi-Fi (kablosuz bağlantı ağı) dijital ağ ile bacak hareketlerinin sağlanabildiği ve hastanın düz zeminde, yokuş aşağı ve yukarı yürüyebildiği ve merdiven çıkabildiği gözlenmiş.
Dijital ağın, bacaklara yürüme sinyalini göndermesi için hastanın “yürümeyi düşünmesi” yeterli olmuş.
Umut verici
Uzun süre kullanım sonucu kablosuz ağın, hastanın rehabilitasyonuna katkı sağladığı ve artık Wi-Fi kapatıldığında da bacak hareketlerinin eskiye göre belirgin biçimde iyileştiği gözlemlenmiş. Bu bulgu, dijital ağın, yeni sinir bağlantılarının gelişimine de katkıda bulunabileceğini destekliyor.
Çalışma henüz tek hasta ile sınırlı. Hastanın omurilik hasarının kısmi olduğunu da akılda tutmak gerek. Bununla birlikte, sinir sistemi boyunca sinirsel elektriksel iletimin kesintiye uğradığı inme ve omurilik hastalıkları gibi durumlarda sinir hücrelerinin tekrar iletişim kurmasını sağlayabilecek kablosuz bir sistemin işe yaraması milyonlarca hasta için çığır açıcı bir gelişme.
Özlem Kayım Yıldız
*Bu yazı, HBT Dergi 375. sayıda yayınlanmıştır.