Geçtiğimiz günlerde Wikipedia yetkilileri ile BTK arasında yeni bir polemik yaşandı. Konu Vikipedi sitesine Türkiye’den erişim yasağının kaldırılması. Wikipedia yetkilileri 29 Nisan 2017’de Vikipedi’ye erişimin yasaklanmasına neden olan içeriklerin ilgili maddelerden kaldırıldığını ifade ederek, yasağın da kaldırılmasını talep etti. Kısa süre sonra BTK’dan yapılan açıklamada ise ilgili içeriklerin halen yerli yerinde durduğunun altı çizildi. Yasağı kaldırma yetkisinin ise mahkemelerde olduğu ifade edildi.
Konu aslında teknik açıdan karmaşık değil. Ortada bir içerik var (bir tümce, bir paragraf ya da toptan bir ansiklopedi maddesi). Öyle bir içerik ki bu Türkiye açısından yalan, yanlış bilgi içeriyor ve o nedenle siteden kaldırılması isteniyor – kaldırılmadığı sürece de tüm sitenin erişimine engel getiriliyor.
İlgili içeriği bulmak kolay olmasa da ulaşmak mümkün. Yine Vikipedi sitesinde konuyla ilgili yer alan bir ansiklopedi maddesine göre erişim yasağına neden olan üç tane Vikipedi ansiklopedi maddesi var. Bu maddelerin üçü de İngilizce. Bu üç maddeye de şu an Türkiye’den herkesin bildiği yöntemlerden birisini kullanarak erişmek olası. Ancak maddeler oldukça uzun ve bilgi/yorum içiçe geçmiş bir şekilde kaleme alınmış.
Bu içeriğin ne kadarı ısmarlama, ne kadarı objektif enformasyon, ne kadarı sübjektif görüş ayırt etmek olası değil. Ancak bu sorun ansiklopedi maddesinin yazar(lar)ının kişisel değerlendirmelerinden kaynaklanmıyor. Anlaşılan dünyadaki çeşitli medya kurumlarının ya da devlet adamlarının, bürokratlarının yapmış oldukları açıklamaları referans göstererek bir ansiklopedi maddesi oluşturulmuş.
Bellidir ki her ne zaman bu tür bir içerik ortaya çıksa bunun doğru olmadığına inanan ülke(ler) resmi kanallardan buna gerekli gördükleri resmi tepkilerini gösterir/gösterdiler. Bu bir medya kurumu ise tekzip ettiler, bir devlet (adamı vb) ise nota verdiler, müzakere ettiler vb. Anımsayalım bir kaç yıl önce uçak krizinden dolayı kanlı bıçaklı olduğumuz ülkeler ile şu an çok yakın ilişkiler içindeyiz.
Öyleyse güncel Vikipedi maddelerinin de gelişmelere göre sürekli güncel tutulması gerekiyor. Ancak belli ki kimse objektif olmak ve gerçeği kitlelere ulaştırmak konusunda motive değil. Bir cephe tablonun işine gelen kısmını sergiliyor, bir cephe bununla dijital kültür kriterlerine göre mücadele edeceğine topyekun engelleme, yasaklama vb gibi tepkiler gösteriyor.
Vikipedi sitelerinde yer alan bir ansiklopedi maddesinde bir güncelleme yapılırsa bunların kaydı tutulmaktadır. Bu çerçevede söz konusu sakıncalı içeriğin çıkarılmış olup olmadığını anlamak büyük araştırmalar gerektiren bir uzmanlık konusu değil. Sıkıntı biraz da ifade özgürlüğünün sınırları ile ilgili olsa gerek. Örneğin yarın bir gazetede hakkınızda iftira dolu bir haber çıksa ne yaparsınız? Yasal yoldan tekzip etmek istersiniz. Diyelim ki gazete de yasal tekzip kararına uydu ve bu açıklamayı yayınladı. Yine de hakkınızda iftira içeren o eski nüshaya erişen birisi o haberi görecektir. Tekzip etmek, gazetenin o nüshasının tüm kopyalarının imha edilmesini içermiyor. İş dijitale geldiğinde ise bunu istiyoruz: Hiç yayınlanmamış gibi, geride izi kalmayacak şekilde silinsin! Dijital dünyada imkânsız olan belki de tek şey: İz kalır!
Tanol Türkoğlu / [email protected]
Bu yazı HBT'nin 96. sayısında yayınlanmıştır.