Egemen devlet anlayışının klasik göstergelerinden birisi de kendi parasına sahip olmak. Facebook da gelecek yıl kendi parasını çıkaracağını duyurdu. Adı Libra. Yapılan açıklamalara bakıldığında Libra’nın Bitcoin gibi bir kriptopara olması gerekiyor. Ancak Libra projesinin altı biraz kazıldığında ortaya bambaşka bir şey çıkıyor. Facebook, Bitcoin dahil kriptopara dünyasına meydan mı okumak istiyor yoksa modern bankacılık sisteminin altını mı oymak?
Bitcoinvari kriptopara modellerinde merkezi bir otorite yoktur. Oysa Libra’da var. Libra Association. Bu kurum Facebook’un yanısıra kimlerden mi oluşuyor? İşte bazı tanıdık isimler: Visa, Mastercard, PayPal, eBay, Uber, Spotify, Vodafone. Kriptopara dünyasında paranın el değiştirmesi kriptolu olarak yapılır ve bunun detayları gönderici ile alıcı haricinde kimse tarafından bilinemez. Libra ile yapılacak işlemler ise görünüşe göre bildik banka işlemleri gibi olacak. Gerek yukarıdaki kurumun üyeleri gerekse de onların paylaşmayı uygun göreceği devlet ya da kuruluşlar bu işlemlerin detayına ulaşabilecek.
Para birimi olmaktan ziyade altın gibi değerli bir (dijital) madendir Bitcoin. Değeri kendindendir ve sınırlı adette olmasındandır. Libra ise çeşitli devlet bonolarının ve para birimlerinin oluşturduğu bir sepetin muadili olarak karşımıza çıkacak. Dolayısıyla piyasa dalgalanmalarına açık olacak. Bitcoin açık bir sistem. Dileyen herkes bu ağa katılabilir. Oysa Libra kapalı bir ağ olacak. Bu kapalı ağı oluşturan ve işlemlerin gerçekleştirilmesini sağlayan kurumlar fişi çektiklerinde her şey yok olabilir. Bitcoin madencilik yapılarak da elde edilebilir, Libra’ya sahip olmanın tek yolu para ile satın almak!
Facebook Bitcoin roketiyle yükselen kriptopara dalgasını arkasına alıyormuş gibi davranarak kendini yenilikçi bir konuma yerleştirmek istiyor olabilir. Diğer yanda ise kurulu kamu düzeni ile adı konmamış bir dijital soğuk savaşı sürdürmeye devam ediyor sanki. Anımsanacaktır bir kaç yıl önce Zuckerberg tüm ABD eyaletlerini kapsayan bir seyahate çıkmış ve ardından bir sonraki seçimlerde ABD başkan adayı mı olacak soruları gündeme gelmişti. Kurulu düzen bu hamleye Cambridge Analytica skandalı ile karşılık vermişti. Zuckerberg kendisini başkentte buldu ama Beyaz Saray’ın kiracısı olarak değil, araştırma komisyonunun karşısında ifade verirken.
Bankacılık sektörünün tekrarlamaktan yılmadığı kavramlardan birisi de “bankanın yolunu bilmeyenleri bankaya çekmek”- tir! Facebook’un da görünürde böyle bir hedefi var. Ancak bugüne dek hayatında bankacılık yapmamış kitlelerin bundan mahrum kalmalarının temel nedeni teknolojik ya da lojistik değildir. Daha ziyade kanunlara ve prosedürlere uygunluk kriteri. Ancak bu şekilde sistemin yasadışı alışverişe alet olmaması sağlanabilir. Öte yandan ABD’de bankacılık Avrupa’nın çok gerisinde. Chipli kart, temassız alışveriş, banka kartı ile alışveriş gibi olgular ABD’de daha yeni yeni filizlenmekte. O nedenle Libra’nın ABD’nin dışındaki Facebook üyelerine sunacağı bir avantaj olmayacak; sözkonusu hız ve teknoloji olduğunda!
Facebook bu işten belki de zararla çıkacak. Ancak sırf başlangıçta kriptopara diye lanse edildi diye kaybeden sadece Facebook ya da Libra değil, belki Bitcoin ve kriptopara dünyası-teknolojisi de olacak! Libra’yı destekleyenlerin bir kısmının gizli arzusu belki de budur. Amorti niyetine!
Tanol Türkoğlu / [email protected]
Bu yazı HBT'nin 173. sayısında yayınlanmıştır.