“Yapay Zeka”nın (YZ) evriminin üç aşamalı olacağı öne sürülmekte. Birinci evre yapay-dar-zeka (YdZ), ikinci evre yapay- genel-zeka (YgZ), üçüncü evre ise yapay-süper-zeka (YsZ). Bu üç evre sırasıyla “Köle”, “İnsan” ve “Efendi” olarak da adlandırılabilir. Şimdiye dek gelinen noktada süreç halen birinci evre olan YdZ “köle” düzeyinde. Bu konudaki uzmanların ve bilimi nsanlarının bir kısmına göre YZ alanındaki çalışmalar hep bu evrede kalacak. İkinci evre olan YgZ’ye (“insan”) bile ulaşılamayacak.
“Köle” YdZ aşamasındaki uygulamalar, belli bir alandaki uzmanlığın ötesine geçmeyen, geçemeyen, geçmesi beklenmeyen YZ’dir. Örneğin Go oyununda dünyaca ünlü ustaları yenen AlphaGo, belli bir hastalık konusunda doğru teşhis koymada uzmanlaşan bir dijital-doktor bu kategoride ele alınabilir. 4. Sanayi Devrimi ile ulaşılması hedeflenen YZ destekli nesnelerdir bunlar. Sanayi toplumu, kapitalist mentalite YZ’yi bu şekilde sınırlamak ister. Tıpkı toprak ağası atalarının köle yaptıkları insanları sınırladıkları gibi.
Ancak köleliğin rotası bir noktadan sonra nasıl ki özgürlüğe döndüyse YZ alanındaki gelişmenin de bir aşamadan sonra YgZ “insan” seviyesine ulaşacağını öngörmekte. Bu seviye çeşitli nedenlerle olabilir. Biliminsanlarının çalışmaları ya da “dijital mutasyon” sonucunda “köle” YZ’nin “insan” YZ’ye evrilmesi gibi. Öte yandan fiziksel vücudunu yaşlanmaktan korumak üzere dijitalleştirmeye başlaması beklenen insan da bu süreçte köprü vazifesi görebilir.
YZ ikinci aşamaya, insan düzeyine ulaştığında, insanınkine denk haklara sahip olması gerekecektir. Çünkü artık karşımızda herhangi bir yönlendirmeye tabi olmayan, otonom iradeye sahip bir varlık vardır. Çalışıyorsa maaş alacak, vergi ödeyecek, bir suç işlediğinde cezasını çekecek. Kapitalist anlayış böyle bir YZ düzeyini ister mi? Karşı soru: O devirde hala kapitalist anlayış kalacak mı?
En iyimser tahminlere göre YZ insan düzeyine ancak 70- 100 sene içinde gelebilecek. Öte yandan YZ’nin evrimi bu düzeye gelince de bitmeyecek. O seviyeye ulaştıktan çok daha kısa bir süre sonra (örn. on yıl) YZ’nin “süper” düzeye yani “Efendi” seviyesine ulaşabileceği tahmin edilmekte.
Başka olasılıklar mümkün mü? Gelecek yüz küsur sene içinde diğer alanlardaki gelişmeler nasıl olacak? İnsan denilen şey “ne hale” gelecek? Ölümsüzlüğün peşindeki insan giderek YZ ile bütünleşmeye başlar mı? Belki de YZ için bir mekan, vücut aramak; robot ya da android üretmek gerekmeyecek; bu “süper”, bu “Efendi” YZ 22. yüzyıl insanının beynine “indirilen” bir yazılım olacak.
İşte bu aşamaya gelindiğinde insanlık hala kapitalist, global sanayi toplumunda yaşıyorsa büyük bir olasılıkla Efendi-YZ’ler her bir insana değil, seçkin bir insan grubunun beynine “indirilecek”. Ki sömürülecek birileri kalsın. Yok eğer o zamana dek insanlık yeni bir “dijital toplum”a geçmişse büyük bir olasılıkla sömürü kültürü de tarihe karışmış olacak. İnsanlar yine Marks’ın mezarına “Sen haklıymışsın” notları bırakacak. Londra’ya kadar gitmeden. Uzaktan. Dijital.
Tanol Türkoğlu / [email protected]
Bu yazı HBT'nin 112. sayısında yayınlanmıştır.