Gen makası CRISPR’in bulunuşunun 10. yılı tamamlandı bile. Bu haftaki kapak konumuz CRISPR, DNA sarmalındaki belirli bir geni bulmayı, oradaki bir genetik ‘harf’ hatta bir ’kelimeyi’ kesip çıkarmayı, bir başkasını eklemeyi ya da ikisini değiş tokuş etmeyi sağlıyor. Şimdi çağ açıcı yeni dönemine giriyoruz.
Önümüzdeki on yıl için ise, bilim insanları, CRISPR’in birçok onaylı tıbbi tedavide kullanılması yanında, tarım mahsullerinin hem daha verimli, hem de hastalıklara ve iklim değişikliğinin etkilerine daha dayanıklı olmalarını sağlayacağını öngörüyorlar. Konunun uzmanları CRISPR’i, sürmekte olan bir devrim, biyoloji bilimini değiştiren bir buluş olarak nitelendiriyorlar. Erdal Musoğlu yazdı.
Quo vadis Dünya?
Dünyada sıcaklıklar rekor üzerine rekor kırarken, insanlar doğal olarak gelecek yıllarda bu sıcaklıkların daha da artması durumunda ne yapacaklarını kara kara düşünmeye başladılar. Hepimizin endişesi şu: Bu yıl sıcaklara zor dayandık. Şimdiden yaşlılar, bebekler ve altta yatan hastalığı olanlar zorlanıyor. 4 yaşamsal soruya yanıt aradık: Dünya beklenenden daha mı hızlı ısınıyor? Tahminlerin üzerinde aşırı hava koşulları görecek miyiz? Geriye dönüşü olmayan noktaya yaklaştık mı? İnsanlar aşırı sıcaklara uyum sağlayabilecek mi? Reyhan Oksay derledi.
Lale Akarun bilgisayarla görme tarihi yazısını sürdürüyor. ‘Sonsuza kadar alıcı’. Doğan Kuban’ın eski bir yazısı. Üretmeyen ama durmadan dışarıdan satın alan Türkiyeyi daha o zamandan çok güzel anlatıyor. Akurgal’ın yazısı da Atatürk’ün strateji dehasından yola çıkarak günümüz Türkiye’sine bir izdüşüm yapıyor.
Prigojin öldü mü?
İki ay önce lideri olduğu özel askeri oluşum Wagner’in imkanlarını kullanarak Putin’e karşı bir tür kalkışmada bulunan Prigojin'in geçen hafta bindiği uçak tam anlaşılmayan bir nedenle düştü ve içindeki herkes öldü. Resmi kayıtlara göre yolcu listesinde Prigojin de var. Ama işte gerçek-ötesi dünya! Somutun, gerçeğin arzu edildiği şekilde değiştirilebildiği bir dünya. Tanol Türkoğlu’nun yazısını atlamayın.
Uzayda önemli gelişmeler oluyor. Rusya aracı Ay’a çakıldı; Hindistan ise zor olanı başardı ve tarihte Ay’a inişi başaran 4. ülke oldu. Bilim sportif başarılara şekil veriyor. Bir maraton iki saatin altında nasıl koşulur. Maratonlarda iyi derece elde etme yolundaki en kritik unsurlardan birisi, hava direncini azaltmak. Bilim insanları bu konuda sporculara yol gösteriyor. Batuhan Sarıcan derledi.
İstanbul’da deprem için 4 senaryo
Milyonlarca insanın yaşadığı İstanbul için kritik soru: “Marmara’da olacak deprem İstanbul’u nasıl etkiler?” Jeolog Prof. Dr. Okan Tüysüz, bu sorunun cevabının, büyük ölçüde depremin yeri ve büyüklüğüyle ilgili olduğunu, bu ikisi bilinirse depremin nereleri, nasıl sarsacağını hesaplayabileceğimizi belirtiyor. Bir de, Marmara’da kırılacak faylarla ilgili 4 olasılık da bilinmezliği artırıyor. Bu nedenle, sadece senaryolar hazırlanabileceğini ifade eden Prof. Tüysüz, Le Pichon ve diğerleri tarafından yayınlanan fay modeline dayanarak, “İstanbul için dört senaryoyu” ortaya koyuyor.
Biyoloji dünyasında aldatma: Hayatta kalmak için gerekli
Kandırma, aldatma ve sahtekarlık, insan topluluklarında ahlaksızlık olarak nitelendirilse de, aldatma biyolojik dünyada hayatta kalmak ve soyunu sürdürmek için en temel itici güçlerden biri. Ahlak çöküşte mi? Yoksa bu bir yanılsama mı? Ahlak konusunda dünyanın dört bir yanında yapılan kamu yoklamaları onlarca yıldır ahlakın çökmekte olduğu kanısının yaygın olduğunu gösteriyor. Ne var ki bazı bilim insanları bu görüşe karşı; bunun bir yanılsama olduğunu, yüzyıllardır ahlakın giderek bozulduğu yönündeki yakınmaların hep var olduğunu söylüyor.
Ameliyatınızı hangi robotik sistemde olmak istersiniz? 21. yüzyılın insanlığa ilk hediyesi sağlıkta robotik cerrahi sistemlerinin kullanımı oldu. 2000 yılının başından itibaren kullanılmaya başlayan da Vinci robotik cerrahi sistemlerini artık duymayan kalmadı. Geçen 20 yıl içinde da Vinci’nin giderek gelişen 5 ayrı versiyonu kullanıma girdi. Ve çok sayıda başka markalar… Bahçeşehir Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Prof. Dr. Murat Binbay’ın makalesi.
Buz adam Ötzi’nin ataları Anadolu kökenliymiş. Kont Drakula’nın gözyaşları kanlı mıydı? Yabancı dil bilgisi, görsel belleğimizi nasıl etkiliyor? Nilgün Özbaşaran Dede’nin Araştırma Gündemi’nde.
Sıcak içecekler insanı serinletir mi? Meraklı Köşe’de.
Kediler yaşamlarımızın vazgeçilmezi. Biz kedileri eğitiriz, ama en çok da onlar bizi eğitir ve kendilerine tabi kılar. Kediler insanları nasıl tavladı? Hayvanlar Dünyası’nda.
Bebeklerin hareketleri bize ne anlatıyor? Kültür Üniversitesi’nden Kübra Önerge’nin yazısı.
Bebekler doğduğunda ağlar. TV ekranlarında bol bol izliyoruz. Ama yeni doğan bebeklerin hepsi de ağlamıyor. Niye acaba? Meraklı Çocuk’ta Mercan Bursalı’dan. Yeni başlattığımız Bilgi Küpü köşesinden olağanüstü bir arkeolojik buluntunun hikayesi var. Üstelik ilk mekanik bilgisayar olarak değerlendiriliyor.
Bilmece bulmaca ve eğlence sayfamızdan tutun, burada her zaman bahsetmediğimiz çeşitli köşelere kadar çok sayıda konu ile her hafta zengin bir dergi hazırlama çabasındayız.
Derginin fiyatını 25 TL'ye çıkarmak zorunda kaldık. Bu bile masrafları karşılayabilecek ve gerekli ödemeleri yapabileceğimiz bir bedel değil. Ne yazık ki büyük ekonomik çöküntünün altında yaşıyoruz. Lütfen dijital abone olarak da HBT’ye desteğinizi sürdürün.
Bilimde ve sevgiyle kalın.
