Dostlukların anatomisi: Sosyal çevremiz kaç kişi ile sınırlı?

Editör ne diyor?

İnsan sosyal bir varlık. Hepimiz için sosyalleşmek, dostluklar kurmak, paylaşmak önemli. Uzun süren pandemi bunun önemini daha da gözler önüne serdi. Ayrıca, kaçınamadığımız salgın, bizim sosyal varlık karakterimizi daha çok oraya çıkardı. Peki o halde dostluğun, arkadaşlığın anatomisini incelemeye ne dersiniz?

Tutarlı ve dengeli bir ilişki nasıl kurulur? Kaç kişi bu ilişki çemberine dahil olabilir? İlişkinin sürdürülebilmesi için gereken koşullar nelerdir? İnsan ilişkilerinin anatomisini çıkartan dünyaca ünlü bir evrimsel psikolog Robin Dunbar, arkadaşlıkları yöneten gizli kuralları keşfetti. Dunbar, insan beyninin en fazla 150 kişiden oluşan bir ilişki çemberiyle baş edebileceğini söylüyor. Yani ‘Sosyal çevremiz 150 kişi ile sınırlı’... Ayrıntılar dergimizde... Reyhan Oksay hazırladı.

Doğan Kuban hoca ‘Planlamanın Çöküşü’ başlıklı yazısında kent planlaması ve mimarlık tasarımının son yarım yüzyılının bir çöküş süreci olduğunu yazdı. ‘Her şeyi paraya indirgeyen bir ortamda bu yargı, bu işlerden anlamayanlara garip gelebilir. Kaldı ki inşaat arasında iyi niyetli insanların yaptırdıkları ve yetenekli mimarların tasarladıkları yapılar da var’ diyerek...


Dilara Çolak ‘İyisi ve Kötüsü ile Nietzsche’yi anlamak’ başlıklı yazısında ünlü ve bir o kadar da tartışmalı felsefecinin “nasıl yaşanmalı?” sorunsalından yola çıkarak görüşlerini irdeledi.

Bir eser fiziksel değil de dijital ise onun orijinalliği nasıl tespit edilir? Tanol Türkoğlu Dijital Mona Lisa başlıklı yazısında Twitter’ın kurucusu Jack Dorsey on beş sene önce attığı ilk Twitter mesajını (tweet) 3 milyon kadar dolara satması ne demek? Bu tweet’in orijinal olduğu nasıl belli olacak? Evet burada Blokzincirinin “değiştirilemezlik” özelliğinin devreye girdiğini söylüyor ve ekliyor: Hangi mesajın, videonun, fotoğrafın ya da metnin orijinal hangisinin kopya olduğunu tespit etmek artık mümkündür! Tabii bu hafta yine Türkoğlu’nun dijital dünyadaki ilginçliklerin ve yeni gelişmelerin anlatıldığı Dijitalem’i de unutmayın.

Ali Akurgal kendi Netaş deneyimlerden yola çıkarak ArGe yolculuğunu ve Telekom alanındaki teknoloji ihracatını yazdı. Burada büyü bir hikâye var: “1992 senesinde Türkiye, üstelik “70 cente muhtaç olduğu” bir dönemde, sayısallaşmada, Avrupa’da, Fransa’nın ardından ikinci sırada yer almaktaydı. Türkiye bu başarıyı, kendi akademisyenlerine sırtını dayamış özgür Ar-Ge’leriyle tasarladığı ileri teknoloji ürünleri sâyesinde elde etmişti.”

Pandemi tüm hızıyla sürüyor. Umutlar aşı ve sürü bağışıklığında. Ancak kuramsal eşiğe ulaşmak pek mümkün gözükmüyor. Peki neden? Koronavirüs antikorları ne kadar dayanıyor? COVID-19 hastalarının yüzde 85’inde nörolojik semptomlar görülüyor olması... Pfizer’in küçük çocuklarda deneme aşılarına başlaması... Sayfalarımızda... Mustafa Çetiner de kan grupları, COVID ve diğer hastalıklar arasındaki ilişkileri gündeme getiriyor.

Bu fizik kuralı hayatınızı düzene sokabilir

Gündelik hayatta verdiğimiz bir sürü küçük karar var: Yerdeki çorabı almalı mıyım? Bahçeyi veya evi haftaya mı temizlesem? Banyoda tıkanan musluğu veya sürekli sorun çıkaran elektrik tesisatını tamir ettirsem mi? Negentropi adı verilen bir fizik kavramı, hayatınızın daha sorunsuz geçmesine yardımcı olabilir. Batuhan Sarıcan hazırladı.

‘Dört Kayıp Kent’: Arkeolojik kalıntılarda, kentsel geleceğimiz mi gizli? Çatalhöyük, Pompei, Cahokia, Angkor...Annalee Newitz, ‘Four Lost Cities’ kitabında insanları kentsel yaşama yönlendiren ve uzaklaştıranın neler olduğunu araştırıyor. Nilgün Özbaşaran Dede derledi.

Depresyon bireysel midir? Yoksa toplumsal ölçekte bir kriz midir? Bireysel dediğinizi duyar gibiyiz. Johann Hari ise ‘Kaybolan bağlar’ kitabında depresyonun toplumsal nedenlerine odaklanıyor. Özge İpek Esen Hari ile bu konuda keyifli bir söyleşi gerçekleştirdi.

Üreme sorunları hem kadın hem erkekte de çarpıcı hızla artıyor. Sperm sayısı, testosteron düzeyi düşüyor; düşük yapma ve taşıyıcı annelik oranları artıyor. Ana nedeni ise her an karşı karşıya kaldığımız kimyasallar... Rita Urgan derledi.

Sinirbilim dev adımlarla büyüyor

Son yüz yıl içerisinde beyin bilimciler kendi teleskoplarını yarattılar. İçe bakışı sağlayan güçlü teknolojiler, beyin bilimin öncülerini şaşkınlığa uğratacak hücresel takımyıldızlar ortaya çıkardı. En az yüz farklı tür beyin hücresi birbirinden farklı düzinelerce kimyasal sayesinde iletişim halinde olduğu bilgisi elde edildi. Tek bir nöron en az on binlerce başka hücre ile bağlantısallık kurabiliyor. Laura Sanders yazdı, Bahçeşehir Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Lara Meltem Bilikmen çevirdi.

Geçen hafta 21 Martta bir ekinoks yaşadık. Yaygın kanı ekinoksta gece ve gündüzün eşit olduğu konusunda. Acaba öyle mi? İlkbahar ve sonbahar ekinoksu günlerinde gündüz ve gece her zaman eşit uzunlukta olmuyor. Birkaç dakikalık sapmalar olabiliyor. Peki ama neden? Batuhan Sarıcan derledi. Dünyada kaç dil konuşuluyor? Grafik Bilgi’de Çocuklara yönelik bir köşe açtık. HBT evlere giriyor. Büyükler okuyor.

Çocuklarımızı da HBT ile tanıştırmanın bir fırsatı dedik. Adı Meraklı Çocuk. Her hafta farklı bir konu ile karşınızda olacağız. Bu haftanın konusu fillerin uzun dişleri. Mercan Bursalı hazırladı.

Prof. Dr. Muzaffer Aykurt’un çığdan kurtulma, kurtarma ve ilk yardım olarak yapılması gerekenleri anlattığı uzmanlık yazısını bize Bilge Aykurt kısaltarak sundu. Mühendislikte akıllı tasarım son derece önemlidir. Barınma, ulaşım, yollar, tüneller, yapılar... Erhan Karaesmen yakın dönemde yitirdiğimiz inşaat sektörünün saygın insanlarından Ali Terzioğlu’nu andı.

Özgür irademiz var mı? Yoksa tüm kararlarımız önceden mi belirleniyor? Bu konu, “Kendinizle tanışmak ister misiniz?” başlıklı yazı serimizin 7.sinde ele alındı. İstanbul Kültür Üniversitesi’nden Prof. Dr. Dursun Koçer Kağıdın Serüveni’nin anlattığı yazısını bu hafta da sürdürdü. Bilim ve beslenmede bu hafta yakın gelecekte sofralara girmesi beklenen yapay et var.

Yenidoğanların kanlarında 109 farklı endüstri kimyasalı tespit edildi. İlk kez kozmik ağın bir kısmı görüntülenebildi. Şeker karaciğer yağlanmasının sebeplerinden biri. Antikythera düzeneğinin gizi çözüldü. Bonobo maymunları evlatlık ediniyorlar.. Araştırma Gündemi sayfalarımızda... Antik denizlerin ‘kartal köpekbalığı nasıl keşfedildi? Neden erkek balıklar sadece karşı cinsle paylaşımcı, dev kuşun boyu uzarken beyni neden küçülmüş? Murat Altaş’ın hazırladığı Hayvanlar Dünyası sayfasında.

Herkese Bilim Teknoloji, şaşırdığımız bir hızla, 5.yılını geride bırakıyor! Özel bir sayı hazırlıyoruz. Sizlerin desteğiyle bugünlere ulaştık. Ulaştığımız okur kitlesi yeterli mi, hayır. Gençlik yeterli mi? Hayır. HBT’den habersiz milyonlar var! Henüz dünyanın toplumların bu gerçek gündemini izlemeyi hiç alışkanlık edinememiş milyonlar var...

Ama biz kararlıyız... Bilimde ve sevgiyle kalın!