Gelmekte olan en şaşırtıcı teknolojik devrim, en heybetli inovasyon dalgası ne olacak? Bu soruya Dijital Biyoloji (Sayısal Yaşambilim) cevabını verenler çoğalıyor. Geçtiğimiz on yılda biyolojik bilginin üstel olarak artması sonucu biyoloji dalı da giderek bir bilgi işleme bilimine dönüştü. DNA’yı okuma ve yeniden düzenleme olanakları hızla gelişti. Bulut bilişim ve makina öğrenimi gibi teknolojiler dev biyolojik verileri kavramamıza olanak sağladılar. Biyolojinin, bilişim bilimi ve mühendisliği gibi alanlarla giderek yakınsaması (convergence) sentetik biyoloji gibi yepyeni dalların doğmasına yol açtı.
Biyodevrim yola çıktı: Giyilebilir teknolojilerle sağlık ve egzersiz takibi, genetik testler ve kişisel sağlık yönetimi, tarımsal inovasyonlar, yeni sürdürülebilir enerji çözümleri, çevresel koruma, biyoçeşitlilik izleme… Üstelik ekonomik etkisi, elektrik, bilgisayar, internet ve yapay zeka gibi devrimlerin etkilerinden aşağı kalmayacak. Erdal Musoğlu yazdı.
Bilimde alçak gönüllük konusu
Alçak gönüllülük, kişisel ve toplumsal gelişimin en kritik bileşeni. Kişinin yeteneklerini ve başarılarını doğru olarak değerlendirmesi ve aynı zamanda hatalarını ve kusurlarını, bilgi eksikliklerini, becerilerinin sınırlarını kabul etmesidir. Kısaca insanın kendisini evrenin merkezi olarak görme dürtüsünü susturmayı başarması ve hatalı olabileceğini baştan kabullenmesi. Ama giderek azalan bir değer. Oysa bilimsel ilerlemenin de temel bileşeni. Reyhan Oksay hazırladı.
Lale Akarun, İstanbul’un yeni müzelerinde bizi güzel bir tura götürdü. Üstelik bir bilgisayar mühendisliği hocası olarak oradan seçtiği kimi eserleri derslerinde nasıl işlediğini anlatarak… Hoş ve güzel bir konu. Ali Akurgal’ın yazısı ise eğitim üzerine… Doğan Kuban eski tarihli ”Halka dayanmak” başlıklı yazısında “Hakimiyet kayıtsız, şartsız milletindir” mottosunu ele alarak şunları söylüyor: Bu Cumhuriyet’in mottosu ve çağdaş devletin de temelidir. Bütün çağdaş demokrasilerin ulaşmak istedikleri son nokta budur. 600 yıllık kul devletine karşı ülkesi işgal edilmiş Türk toplumunun tarihi tepkisinin varmak istediği amaçtır.”
Bitcoin (BTC) blok zincirindeki dördüncü yarılanma (halving) 19-20 Nisan gecesi gerçekleşti. Önceki yarılanmalardan sonra BTC-USD paritesinde hızlı yükselişler gerçekleşmişti. Sıçrama bu kez yarılanmadan önce Mart ayı içinde gözlendi ve BTC değeri 73 bin doların üstüne kadar çıkarak tüm zamanların rekorunu kırdı. Tanol Türkoğlu’nun "Dördüncü Yarılanma" başlıklı yazısında. Bu arada bu hafta Dijtalem’i unutmayın.
Elma sirkesi…
Elma sirkesinin ishalden kusmaya, kan şekerinin denetlenmesinden kolesterolün düzenlenmesine, her derde deva olabileceği son dönemlerde dillerden düşmeyen bir söylem. Peki, elma sirkesinin bağışıklığı güçlendirici özelliği nereden geliyor? Bilim ve beslenme sayfamızda Rita Urgan derledi.
Tütündeki radyoaktif maddeler… Peki kanser riski ne kadar?
Özellikle doğal uranyumdan türeyen, tütün dumanıyla akciğerlere ulaşan, Polonyum 210 radyoaktif maddesinin saldığı alfa ışınları, akciğerleri yoğun etkileyerek kanser yapabiliyor. Tütün yaprakları önceden yıkanarak kanser riski azaltılabilir ama ek giderlerin ortaya çıkmaması için yapılmıyor! Radyasyon Fizikçisi Dr. Yüksel Atakan’ın yazısı önemli.
Bu arada iyi haber: Pek çok ülke, tütün ve elektronik sigara kullanımı konusunda çok sert yasaklamalar getirmeye hazırlanıyor. Bilim insanları bu yasaklar sayesinde binlerce insanın hayatının kurtarılacağını ve milyarca doların tasarruf edileceğini söylüyor. Bu yasakların esas hedefi gençler.
Bilanço 59 trilyon dolar
İklim değişikliğinin etkilerini tüm dünya artık yakından hissediyor. Ama ne yazık ki insan kaynaklı bu ısınmayı sınırlayacak önlemler almakta ülkeler gerekeni yapmıyor. Bilim dünyası ise peş peşe uyarılarını sürdürüyor.
Yeni araştırmaya göre en kötü iklim krizi senaryosunun Bilançosu: 59 trilyon dolar! Araştırmalara göre iklim değişikliği önümüzdeki 25 yıl içinde hem Almanya, Fransa ve ABD gibi gelişmiş ülkelerde büyük ekonomik hasarlara neden olacak.
Kültür Üniversitesi’nden Dr. Defne Türker Demir sokak köpeklerine yönelik sistematik tepkileri ele aldı.
Bu hafta bir kitap tanıtımımız var: “Beyin Nedir?”den “Yaşam Nedir?". Bir Hayat Serüveni: Türker Kılıç… Orhan Bursalı tanıttı.
İki büyük ödül
Rastlantısallık bu yıl bilim dünyasının gözde konularından belli ki. İki önemli ödül bu alana verildi. Biri Abel Ödülü: “Rastlantısallık” teorisyeni diye tanınan Fransız matematikçi Michel Talagrand’a verildi. Talagrand rastgele süreçleri kontrol altında tutmak için günümüzde yaygın olarak kullanılan bir dizi araç geliştirmek üzere onlarca yıl harcadı. Bahceşehir Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden İlkim Atılgan çevirdi yazıyı. Algoritmalarda rastgeleliğin rolünü açıklığa kavuşturması ve karmaşıklıkları incelemesiyle tanınan bilgisayar bilimcisi Avi Wigderson ise, Turing Ödülü’nün yeni sahibi oldu.
Hayvanı andıran çicekler
Hayvanlara Benzeyen 15 Renkli Bitki ve Çiçek sayfalarımızda. Bazı insanların 100 milyon farklı renk tonunu görebildiğini biliyor musunuz? Bilgi Küpü’nde.
Suudi Arabistan’daki devasa bir lav tüpünün en az 7 bin yıl boyunca insanlara ve hayvanlarına barınak sağladığı anlaşıldı.
Alzheimer’den koruyan ilginç gen… Hoplayan uzay robotu… Birçok kanser türünü teşhis edebilen düşük maliyetli yeni bir tanı yöntemi… Nilgün Özbaşaran Dede’nin Araştırma Gündemi’nde.
***
HBT’yi sevdiniz mi, bir anket hazırlayıp düşüncelerinizi öğrenmek istiyoruz. 7 yılı aşkın zaman size başvurmadık, ama zamanı geldi. Yakında!
Bilimde kalın, sevgiyle kalın.
Özlem Yüzak
