Günümüzde hemen hemen herkes sağlıklı olup olmadığı konusunda kaygılı. Özellikle COVID-19 pandemisinden sonra. Hafif bir burun akıntısı bile bizleri korkutmaya yetiyor. Kaldı ki ana akım ve sosyal medya üzerinden her gün doğruluğu kuşku götürür tıbbi haber bombardımanına tutulan insanlar hastalık hastası olmanın eşiğinde. Bilgi başka, haber iddiası başka. Doğrulanmamış bir kısmı ticari birtakım duyumlar bombardımanı.
Bu koşullarda kendilerini rahatlatacak tek yolun tam kapsamlı bir check-up’tan geçtiğini düşünen günümüz insanı, özel hastanelerin ana gelir kaynaklarından biri olan sağlık taramalarından medet umuyor. Düzenli check-uplar, tansiyon ve vücut-kitle-endeksi gibi geleneksel tıbbi ölçümler… Tabii önemli ama şunu da bilmek gerek. Bunlar gerçekten sağlıklı olup olmadığımıza ilişkin kesin bilgi vermez.
Son günlerde geliştirilen yeni testler, salt bu standart check-up uygulamalarına dayalı sonuçları dama atacak gibi. Veya en azından yetersiz kılacak.
Mikrobiyom ve bağışıklık sistemi alanındaki yeni çalışmalar, bağırsak bakterilerinin ve metabolit ölçümlerinin daha gerçekçi ve güvenilir sonuçlar vereceğine işaret etmekte… İç Hastalıkları ve Gastroentereloji Uzmanı Prof. Dr. Neşe İmeryüz de, mikrobiyotanın yapısı, hastalıklardaki rolü ve bu konuda ülkemizde ne gibi testlerin yapıldığına ilişkin sorularını yanıtladı. Reyhan Oksay hazırladı.
PISA 2022 Türkiye sonuçları. Öneriler?
Merak… Sorgulama… Araştırma yetisi… Neden başarılı değiliz, sorusunun eksik halkalarını anlatıyor bize? Yazılı materyali anlama, yorumlama ve kullanma, düşüncelerini analiz edebilme, akıl yürütme, karşılaştırma ve değerlendirme yapma, bilimsel bilgiyi kullanma, doğayı anlama ve gözlemleri hakkında karar alma PISA’nın ölçtüğü yeterlikler arasında.
Türkiye aldığı ortalama puanlarla her üç alanda OECD ortalamasının altında, ancak tüm ülkeler ortalamasının üzerinde... Eğitim sisteminin genel performansı, öğrenme olanaklarında dağılım dengesi, okullar arası performans standartlarının tutarlılığı ve cinsiyet farklılıkları ölçütleri…Bunların hepsi başarı üzerinde etkili. Peki ne yapılmalı? Prof. Dr. İsa Eşme, Herkese Bilim Teknoloji için yazdı.
Yapay zeka ve eğitim
Lale Akarun’un yazısı yapay zeka çağında eğitim üzerine. Yapay zeka birçok iş alanını etkiliyor dönüştürüyor. Her şeyden önce, yapay zeka teknolojilerine uyum için algoritmik düşünce, bilgisayar kodlama gibi beceriler gerekiyor. Bu becerilerin sadece mühendisler, matematikçiler tarafından değil, herkes tarafından edinilmesi gerekiyor. Konu son derece önemli…
‘Batı uygarlığı denilen şey otomobil, uçak, füze, buz dolabı değil. İnsana saygı, açlığı, barınaksızlığı doğa ve insan tehdidini ortadan kaldırmak amacı içermeli. Halkın ortak aklı biraz sağduyudur. Fakat daha çok aç gözlülüktür. Az sefalet, çok hırsızlık olduğu zaman dünya dengesi yitirilir...’ Doğan Kuban’dan.
Tanol Türkoğlu da Dünya Ekonomik Forumu’nun “Güveni yeniden inşa etmek” temasından yola çıkarak önemli bir yazı kaleme aldı. Bu arada bu sayı Dijitalem var, birbirinden ilginç hap gibi minik konular, ufuk açıcı…
Engelli primatlar… Yaşama nasıl uyum sağlıyor?
Primatlar için doğuştan bir bacağın eksik olması ya da ciddi bir sakatlanma çevre ya da toplumsal bağlantılar yaşamlarını sürdürmelerine el verdiği sürece bir engel oluşturmuyor. İçlerinde bulundukları topluluk da onlara yardımcı oluyor. Hiç düşünmediğimiz bir konu… Hayvanlar Dünyası’nda. Rita Urgan derledi.
Bir maymun bir işi kendisi yaptığı zaman beyninde tetiklenen nöron ile o işi yapan insanı izlediğinde tetiklenen nöronun aynı olduğunun keşfettiler. Tıpkı futbolcu ve futbol izleyicisi gibi… Ayna nöron’u Mustafa Çetiner yazdı. Ali Akurgal’ın yazısı ile ‘aya sert iniş’ başlıklı.
Arı zehrinden gelen şifa: Melittin. Arılar, doğanın mucizevi yaratıkları olarak sadece bal üretimiyle değil, aynı zamanda sağlık için önemli bir bileşen olan arı zehrini üretmeleriyle de bilinirler. Bu bağlamda, arı zehrinden elde edilen bir bileşen olan melittin, son zamanlarda sağlık alanında artan ilgiyi çekmektedir. BAU Tıp Fakültesi’nden Dr. Duygu Tarhan’ın yazısı.
İş Bankası ve İTÜ’den deprem araştırma merkezi
Marmara Aktif Fay Tehlike ve Risk Uygulama ve Araştırma Merkezi (MATAM) hayata geçirildi. Merkezde; başta Marmara Bölgesi olmak üzere ülkemizdeki aktif fayların oluşturduğu tehlike ve risklere dair dinamik, sayısal, interaktif tehlike ve risk haritalama teknikleri geliştirilecek. Aynı zamanda bina bazlı ivme haritaları oluşturularak deprem senaryoları hazırlanacak ve bu senaryolar ile kentsel dönüşüm, sanayi planlama ve afete hazırlık altyapısı için veri üretilecek.
2024’teki uzay görevleri sadece Ay’la sınırlı olmayacak. Farklı uzay ajanslarının bu yıl girişeceği serüvenler, birkaç yıl içinde kozmosa dair ufkumuzu genişletebilir, hiç beklenmedik bulguları beraberinde getirebilir. İşte bu yıl bizi bekleyen 6 uzay görevi… Batuhan Sarıcan hazırladı.
Sağlıklı uyku için en iyi beslenme düzeni nedir? Yatmadan önce yediklerimizin uykumuzu etkilediği çoktandır biliniyor. Peki gün boyu yediklerimizin de geceleri rahat uyumamızda etkili olduğunu biliyor muydunuz? Beslenme düzenlerinin uykunun niteliğini etkilediği ve uykusuzluğa katkıda bulunduğu yönündeki kanıtlar giderek artıyor. Bilim ve Beslenme’de.
Norveç’te niye bu kadar çok fiyort var?
Konu, Meraklı Büyükler’de. Nükleer bomba ne yapar? Meraklı Çocuk’ta… Mercan Bursalı hazırladı. Bilgi Küpü’nde bu hafta insan vücudundaki en sert madde var: Diş minesi.
Otizmli çocukları filmleri farklı görüyor… 6 şubat depremine Çinli araştırmacılardan yeni açıklamalar… Kalıtsal meme kanserinin nerede başladığı bulundu… Dünyanın ilk klon bebeği 3 yaşında… Nilgün Özbaşaran Dede’nin Araştırma Gündemi’nde.
Çocuklarda dijital gizlilik ve ebeveyn sorumluluğu üzerine Kültür Üniversitesi’nden Fatma Toksöz ilginç bir yazı kaleme aldı. Ülkelere göre beklenen küresel sıcaklık artışları Grafik Bilgi’de…
***
Yine keyifle hazırladığımız bir dergiyi daha size teslim ediyoruz. Güzel okumalar diliyoruz hepinize. Dergiyi yaşatmak hepimizin sorumluluğunda. Desteğinizi hiç eksik etmemeniz dileğiyle. HBT'de kalın.
