DUYURU: Dijital uzman arayışı
HBT Youtube kanalımızın sorumluluğunu üstlenecek, bilim ve teknolojiye yakın, bizlerle işbirliği halinde video üretimi, kısa röportajlarla kanalı para kazanacak duruma getirerek kazanç ortaklığı çerçevesinde çalışacak bir dijital uzman arkadaş arıyoruz.
Kısa bir CV ile [email protected] üzerinden iletişime geçebilirsiniz.
***
İlkleri başaran kadınlar…
Kadının haklar mücadelesinin tarihi çok eskidir. Kısıtlayıcı, adaletsiz yasalar ve örgütlü cehalet kadınların kendi mesleklerini icra etmelerini ve yükselmelerinin önünde daima devasa bir duvar oldu. Bu duvarı yıkmayı başaran kadınlar diğer kadınlara da öncü oldular. 8 Mart Dünya Emekçi Kadınlar Günü belki de özel günlerin en anlamlısı. Çünkü kadınların toplumsal hayatın her alanına erkeklerle eşit şekilde katılmamalarının bedeli çok ağır oluyor. Bu bilinen bir gerçek.
Bu haftaki kapak konumuzu bilimde ve sanatta ilkleri başaran kadınlara ayırdık. 29 yıl diploma bekleyenler, idealleri uğruna cinsiyetlerini saklayanlar… Hem dünyada hem Türkiye’deki bu başarı öykülerini Hacettepe Üniversitesi Biyoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Nilüfer Cihangir, HBT için yazdı.
Kadın ve erkek beyni gerçekten farklı mı?
Kadın ve erkek beyinleri arasında fark olup olmadığı konusundaki tartışmalar hala son bulmuş değil. Son araştırmalar kadın erkek beyni arasında belirgin bir fark olmadığını, varsa bile bu farkın ancak yapay zekanın tespit edebileceği kadar minimum olduğunu gösteriyor. Geçmişte kadın-erkek beyninin “sözde” farklılığına dayandırılan ayırımcılık ve toplumsal cinsiyet politikaları artık dünyanın pek çok bölgesinde geçerliliğini yitirmiş durumda. Reyhan Oksay hazırladı. Stanford Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden bilim insanları beyin aktivite taramalarının kadına mı erkeğe mi ait olduğunu %90 doğruluk payı ile tanıyan bir yapay zeka (YZ) modeli geliştirdi.
Buna karşın bilimde özelikle de temel bilimlerde cinsiyet eşitsizliği hala sürüyor. Fields Madalyası, Abel Ödülü ve Breakthrough Ödülü gibi prestijli ödüller ağırlıklı olarak erkeklere veriliyor. Ve 90 yılda sadece 5 kadın büyük matematik ödülü kazandı. Batuhan Sarıcan derledi.
Anneler ve öğretmenler
Doğan Kuban'ın bu eski yazısı kadın öğretmenler üzerine… Kuban, “Erken Cumhuriyetin genç kadın öğretmenleri Cumhuriyetin gelişmemiş Anadolu’sunun kültür fukarası, tutucu ortamında azize nitelikli inanç savaşçılarıdır. Onların bu ülkeye kazandırdıkları insancıl niteliği 90 yıllık Cumhuriyet tarihinde hiçbir kurum kazandıramamıştır” demiş.
Prof. Dr. Nüzhet Gökdoğan: İlk Türk astronom, ilk Türk kadın dekan. Atatürk’ün talimatıyla Fransa’ya gönderildi. Tutkuyla bağlanacağı ve kariyerini üzerine inşa edeceği kadim disiplin astronomiyle tanıştı, yürüttüğü bilimsel çalışmalarla, yer aldığı derneklerle, yazdığı ve çevirdiği ders kitaplarıyla tam 46 yıl boyunca astronomi bilimine katkı sundu. Aliye Yeşim Yaman, Ali Berkol ve Gözde Kara yazdı. (Cumhuriyet’in Aydınlanma Öncüleri Projesi kapsamında).
Deprem bölgesinde hala konteynırlarda süren yaşamlar var. Birçoğu kötü ve dayanıksız. Müfit Akyos “birden çok konteyner tasarımını belirlemesini amaçlayan bir proje geliştirilebilir mi? Böylesi bir yarışma sosyal yenilikçilik bağlamında (girişimcilik değil!) üniversitelerde oluşturulacak öğrenci ekiplerine de açılabilir mi?” diye soruyor.
Dinozor ve insan… Aradaki ortak nokta ne olabilir?
Tanol Türkoğlu bakın neye dikkat çekiyor: Dinozorların varlık sebebi milyonlarca yıl sonraki yaşam pratiğine fosil yakıt temin etmek mi(ymiş)? Buradan bakınca öyle görünüyor. Dijital uygarlığın temel enerji kaynağı (veri kümesi) olarak insanlık!
Bu hafta Türkoğlu’nun Dijitalem’ini de unutmayın. Hadi dijital dünyadaki gelişmelerden birini paylaşalım: Avrupa Birliği, sosyal medyanın açtığı tahribatı (çocuk koruma, dezenformasyon vb.) önlemek için çıkardığı yasa ile yıllık 45 milyon Euro yatırım gerektiren bir güvenlik sistemi kuracak. Bu işin finansmanını da yıllık karlarına orantılı olarak teknoloji şirketlerine ödetecek. X (eski Twitter), Snapchat, Amazon gibi uyanıklar bu seneyi zarar gösterdikleri için paçayı kurtarmış durumda. Facebook ile TikTok ise ağa takılmış. Hesaptan indirim yapılması için hukuki yalvar yakar durumundalar.
Mor renk güç simgesi
İnme sonrası yitirilen beyin fonksiyonları geri kazanılabilir mi? Bir molekülün, beyin bölgeleri arasında iletişimi artırarak işlevlerde düzelme sağladığı belirlendi. Özlem Kayım Yıldız yazdı.
Yetersiz uyku kadınların insülin duyarlılığını bozuyor. Özellikle menopoz sonrası dönemde olup gece 7 saatten daha az uyuyan kadınların, yağ dokularının miktarı ne olursa olsun, insülin duyarlılığının bozulmuş olabileceği görüldü. Bahçeşehir Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Dr. Buse Çağla Arı’nın yazısı ilginç.
1.500 yıl önce Finikeliler'in Demre’sine gidiyoruz bu hafta. O dönemde Finikeliler bir deniz kabuğu olan Murex’ten mor rengi elde etmişlerdi. İşte bu mor renk imparatorların güç simgesiydi. Prof. Dr. Bayram Öztürk yazdı.
Korkutucu yürüyüş biçimleri
Yüksek proteinli beslenmeye dikkat! Damarları sertleştirebilir. Beslenmede kalori alımının yüzde 22’sinden fazlasının proteinden oluşması aterosklerotik plak oluşumunun artırabiliyor. Dirençli nişasta: Kilo vermeye yardımcı olabilir. Kimi besinlerde doğal olarak bulunan dirençli nişastanın kilo vermeye ve kan şekeri düzeylerinin denetlenmesine yardımcı olduğu belirlendi. Bilim ve Beslenme’de, Rita Urgan hazırladı.
Metaverse yatırımları ve geleceğe ilişkin beklentileri Kültür Üniversitesi’nden Sinem Yavuz kaleme aldı.
Dinozorlar nasıl gezegenin hakimi oldu? Dinozorlar dev boyutları ve ürkütücü dişlerinden ötürü değil, yürüyüş biçimlerinden dolayı gezegenin hakimi oldular. Hayvanlar Dünyası’nda.
Canlı müziğin neden bizleri öylesine duygulandırdığı anlaşıldı. Canlı müzik dinlemek beynin duyguların işlenmesinden sorumlu bir bölgesindeki etkinliği arttırıyor. Bu yüzden bizleri bir müzik kaydından daha çok etkiliyor.
Nefesimizin kokusu bize ne anlatıyor? Meraklı Büyükler’de. İdrar neden sarıdır? Meraklı Çocuk’ta. Mercan Bursalı hazırladı.
Düzenli egzersizin beyin sağlığı üzerindeki etkileri… Kronik stresin neden ve nasıl metastaza yol açtığı… Neandertallerin bir becerisinin daha ortaya çıkması… Nilgün Özbaşaran Dede’nin Araştırma Gündemi’nde.
***
Yoğun bir emekle hazırladığımız bir HBT’yi daha ellerinize teslim ediyoruz. Unutmayın, HBT desteklerinizle yaşayabilecek. Sevgilerimizle, bilimde ve bizimle kalın…
