Birbirinden sadece 10 metre uzakta… Çocuklarına bir şeyler pişirebilmek için marketlerin önündeki çöpleri karıştıran anneler ve tıka basa dolu restoranlar… Ve bu görüntülerin giderek artıyor oluşu. Türkiye hiç olmadığı kadar zor bir dönemden geçiyor. Gelir ve servet bölüşümündeki eşitsizlikler daha da derinleşiyor. Öyle ki kimi Afrika ülkesinden bile daha derin… Yardıma muhtaç hane sayısı hızla artarken ultra zengin sayısında dünya rekoru kırıyor… Emeğin milli gelirde aldığı pay aşınırken, kâr, faiz ve rantın payı artıyor... Rakamlar gerçekten çok çarpıcı.
Bayram Ali Eşiyok istatiksel verilerle eşitsizliğin fotoğrafını çekmeyi çok iyi başarmış. Zaten görünür olanı bir de bilimsel verilerle ortaya koymak önemli. Bu yüzden kapağa taşıdık.
Beyni yıkanan toplum
’Seçim ve Hak’. Doğan Kuban'ın eski bir yazısı daha. "Bu toplum yıllarca politik, psikolojik beyin yıkama yöntemleriyle uyutuldu. Tüketim tutkusu kurbanı yapıldı. Halk fakirleştikçe ülke daha zengin gösterildi. Üniversiteler arttıkça eğitim kalitesi düştü. Bu ortamda cezalanmayan suç sayısı ile, ülke ekonomisi arasındaki ilişkinin ne olduğunu kimse bilmiyor. Çağdaş bir toplumda ekonomik bir araç olan istatistik Türkiye’de güvenilmez oldu" diyor.
Peki çare? Sayfayı çevirelim. Karşımızda Reyhan Oksay’ın derlediği önemli bir yazı! Toplumsal ayrışmanın panzehiri: Ortak akıl, ya da belki daha doğru ortak dikkat. Önemli çünkü, insan ilişkilerinin temelini oluşturan en önemli duygu güven. Geliştikçe karşımızdaki kişiye veya iş bağlamında kuruma olan bağlılığı artırır, motivasyonu yükseltir, inanç ve aidiyeti destekler. O güven bir şekilde zedelendiğinde ise o kişi ya da kurumlarla bağımız kopar, birlikte iş yapma iklimi bozulur. Ve ne yazık ki tüm dünyada kurumlara güven azalıyor.
Ne yapılabilir? Bilim insanlarının buna verecekleri kesin ve yalın bir yanıtları olmasa da, toplumsal güven ve uyumun olmadığı koşullarda insanların deneyimlerini paylaşmalarını öneriyor. Birlikte bir bilgi yarışmasını veya bir spor karşılaşmasını izlerken her şeyi “biz” olarak deneyimliyorsak “biz”in hala var olduğunu söyleyebiliriz.
Yapay zeka ve izdüşümleri
Biz insanların bitmeyen sorunları bir yanda, herkese serseme çeviren bir hızla yaşamlara ani dalışlar yapan yapay zeka ve izdüşümleri bir yanda. Tanol Türkoğlu yapay zekanın insan psikolojisine getirdiği yaklaşımları konu almış bu hafta. "Yapay zeka dışa dönüklerin makus talihine son verebilir" diyor. Bu arada bu hafta Dijitalem günü.
Müfit Akyos da sonsuz sayıda verinin saklandığı ve müthiş enerji harcayan ancak vazgeçmenin de mümkün olmadığı bulut bilişim üzerine bilim kurgu tarzı yazıyı bu hafta da sürdürdü.
Ahmet Yavuz Cumhuriyet ve Devrimler üzerine yazdığı seriyi sonlandırdı.
Ay’ın yüzeyini korumak için… Tek yok küresel fikir birliği.
Batuhan Sarıcan’ın hazırladığı uzay haberlerinde sıra. Titanyum, alüminyum, Helyum-3, değerli metaller ve nadir toprak elementleri… Her türlü değerli kaynak Ay’ın yüzeyinde. Öyle olunca da uzay ajanslarının ve özel şirketlerin Ay’da üsler, bilimsel deneyler ve madencilik operasyonları planlamalarına şaşırmamak gerek.
Nisan 2024’te gerçekleşecek olan Güneş tutulması, Güneş, Ay ve Dünya’nın mükemmel bir şekilde hizalandığı muhteşem bir gök olayı yaratacak. Bu fenomen, Meksika’nın Pasifik kıyısından ABD boyunca Newfoundland’a ve ardından Atlantik’e uzanan bir rotada kusursuz olarak gözlemlenebilecek.
Bugün dünya çapında 7.100'den fazla farklı dil kullanılıyor ve Babbel gibi dil öğrenme platformları sayesinde bu dilleri konuşmayı öğrenmek her zamankinden daha kolay. İşte dünyanın en eski dilleri. Bilgi Küpü’nde.
RSV Aşısı
RSV tehlikeli bir solunum yolu virüsü. Ve sonunda artık bir aşısı var. Bahçeşehir Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Prof. Dr. Gülden Çelik anlatıyor. Dünya nüfusunun %90’ında bulunan bir virüs: E.P.V. Birçok kanser türüyle de ilişkili olan Epstein-Barr virüsünün bulunmasına öncülük eden patolog Anthony Epstein 102 yaşında hayatını kaybetti. Yvonne Barr’la birlikte elde ettikleri bulgu, insan kanseri ile viral bağlantılara yönelik çalışmaların önünü açmıştı.
Kültür Üniversitesi’nden Dr. Sevil Nas kış aylarında ortaya çıkan metobolik rahatsızlıklar ve bunları aşmak için nasıl beslenmek gerektiğini üzerine yazdı.
Kraliçe karıncaların yavrularını yemeleri için haklı gerekçeleri var. Hayvanlar Dünyası’nda. Rita Urgan derledi. Dilimizin dışında da tat tomurcukları var, İnsan bedeninin gizemleri başlıklı dizimizde.
2050 yılına kadar su stresinin en yüksek olacağı ülkeler hangileri? Grafik Bilgi’de. Kötü haber, Türkiye de ne yazık ki en riskli ülkeler arasında.
Uçaklar nasıl uçar? Mercan Bursalı’nın hazırladığı Meraklı Çocuk’ta.
Keto beslenme mi, Vegan beslenme mi? Bilim ve Beslenme’de.
Yaşlılıkta maymunların da yalnızlaştığını biliyor muydunuz? Samanyolu’nun yeni keşfedilen ilkel yapı taşlarının bize ne anlattığını? İlk kez bir hastaya domuz böbreği nakledildiğini? Nilgün Özbaşaran Dede’nin Araştırma Gündemi dopdolu yine.
Ergün Akleman ve Tayfun Akgül’ün çizgileri, Ender Aktulga’nın Düşün Bul’u, Ersin Tezcan’ın bulmacası, Hakan Karabacak’ın satrancı. Hepsi sizleri bekliyor.
Unutmadan: Bilim tarihçimiz Osman Bahadır’ın 90’lı yıllarda 30 sayı yayımladığı BİLİM TARİHİ dergilerini tek bir dijital kitap haline getirdik. Müthiş zengin bir içerik! PDF dosyasının içeriğine ulaşabilir ve satın alabilirsiniz.
***
Bir yeni HBT daha size emanet. Okutun lütfen. Her açıdan destekleyin. Onlarca basılı yayının baskı masraflarına ve pahalılığa, ekonomik krize dayanamayarak kapatıldığı bugünkü koşullarda HBT direniyor.
Bu sayı 2 hafta süresince raflarda kalacak. Zira araya bayram giriyor ve bayramda dağıtım çok aksıyor.
Hepinize şimdiden iyi bayramlar ve tatiller dileriz.
Sevgilerimizle.
