Gözleriniz kaşınıyor, burnunuz akıyor ve elinizdeki alerji ilaçları hiçbir işe yaramıyor mu? Yalnız değilsiniz. Bu yıl saman nezlesi ya da tıbbi adıyla alerjik rinit, (bahar alerjisi) birçok kişi için her zamankinden daha şiddetli seyrediyor. Nedeni yalnızca mevsim değil; değişen iklim, artan kirlilik ve vaktinde başlatılmayan tedaviler de bu tabloya katkı sağlıyor. Uzmanlar bu artışın nedenlerini, alınabilecek önlemleri ve uzun vadeli çözümleri araştırıyor. Teknoloji ve bilim çözüm peşinde. Kapağa taşıdık…
Öğrencinin ödevini ChatGPT yapıyor, notunu da Yapay Zeka veriyor! Öğrenciler, bilim insanları, öğretmenler giderek yaygın biçimde yapay zekadan yararlanıyor. Üstelik bazıları YZ’yı yalnızca dersleri, ödev konularını, sınav sorularını hazırlamak için değil söz konusu ödevleri, sınav kağıtlarını değerlendirmek için de kullanıyor! Bilimde derin etik sorunlar görülüyor. Erdal Musoğlu konuyu yaşadığı bir örnekte yola çıkarak masaya yatırıyor: Belçika’da 12 yaşındaki ortaokul birinci sınıf öğrencisine derslerinde yapay zeka kullanıyor musun diye sordum. Biraz duraksadıktan sonra, evet ChatGPT kullanıyorum dedi. Bir örnek vermesini istediğimde ise, Flamanca (ya da Felemenkçe) öğretmenlerinin uzun ve sıkıcı bir kitabı okuyup özetlemelerini istediğini söyledi. Ardından da devam etti. Ben de kitabın adını ChatCPT’ye yazıp, bunu bana özetle dedim. Hemen yapıverdi ama okuyunca ‘Yok bu fazla karışık olmuş, 12 yaşında bir çocuğa göre özetle’ dedim. O zaman sonuç bayağı daha iyiydi ama ne olur ne olmaz diye ’Şimdi içine birkaç hata da ekle’ dedim. Sonra ne oldu diye sorunca da ‘Benim özet sınıfın en iyisi seçildi!’ cevabını aldım.
Yapay Zeka Beyne Benzemez
Beynin şaşırtıcı hücresel çeşitliliği ve ağsal karmaşıklığı, yapay zekanın nasıl daha iyi hale getirilebileceğini gösterebilir. Şu aşamada henüz beynin müthiş karmaşıklığı yapay zekada yok. Yapay sinir ağları “büyük basitleştirmelerdir. Gerçek bir biyolojik nöronun resmine baktığınızda, bunun çok karmaşık bir şey olduğunu görürsünüz.” Bu karmaşık şeyler birçok çeşitte bulunur ve birbirleriyle binlerce bağlantı kurarak, davranışları belirli zaman dilimlerinde salınan moleküller tarafından kontrol edilen yoğun ve karmaşık ağlar oluşturur. Konu ilginç Quantomagazin’de yayınlanan makaleyi İstinye Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden İklim Atılgan çevirdi. İkinci bölümü haftaya.
Tanol Türkoğlu “Yabancı Zeka” başlıklı yazısında “Yapay dönüşüm dijitalin mirasını devralmakla kalmıyor bölünmeyi iki boyutlu hale taşıyor! Bu kez “yapay yerli”ler insan değil, algoritmalar. İnsanlar ise ister dijital yerli olsun ister dijital göçmen(lerden arta kalanlar) yapay dönüşüm çağında topluca “yapay göçmen”leri oluşturmakta. Hoş geldin Dönüşüm 2.0!” diyor.
Biliyorsunuz Boğaziçi Üniversitesi akademisyenleri 4.5 yıldır kayyum rektöre ve üniversite içinde yapılan antidemokratik uygulamalara direniyorlar. 16 Mayıs Cuma akşamı Cemal Reşit Rey konser salonunda, Boğaziçi Akademisyenleri ve Boğaziçi Üniversitesi Mezunlar derneğinin düzenlediği “Değişim Arifesinde Üniversite” etkinliği vardı. Yazarımız Lale Akarun etkinliğin açış konuşmacısı Prof. Dr. Cemal Kafadar’ın son derece önemli sözlerinden yola çıkarak ‘Bilimsel Özgürlük ile İfade Özgürlüğü’ arasındaki farka ilişkin kendi saptamalarının aktarıyor…
“Türk Toplumu ile Avrupa’nın gelişmiş ülkeleri arasında kapanamayacak kadar büyük uygarlık farkı olduğunu ilk fark edenin Şinasi olduğu söylenir. Onu izleyen de Tevfik Fikret’tir. İkinci Meşrutiyetten bu güne kadar aşağı yukarı 150 yıl geçti.
Fark kapandı mı? Kapanmadı. Çünkü giydiği elbise ya da aldığı ünvan insanın kimliğini değiştirmiyor…” Bir Doğan Kuban klasiği daha
Bundan 4 buçuk milyar yıl kadar önce Güneş, yani güneş sistemimizdeki ilk şey, bir gaz bulutunun çökmesi ile oluştu. Peki Güneş sistemimizdeki gezegenler hangi sırayla oluştu. Meraklı Çocuk’ta. Mercan Bursalı hazırladı.
Sağlık sayfamızda bu hafta 2 önemli haber var: Uyku Apnesine çözüm yolda…CPAP maskesi yerine ilaç : Yaygın olarak görülen uyku apnesine karşı ABD’de geliştirilen yeni bir ilaç, gece boyunca maskeyle uyumaktan kurtulmak isteyen milyonlara çıkış kapısı sunabilir
Nefesinizle Beyninizi Güçlendirebilir misiniz?
Yeni araştırmalar, nasıl nefes aldığımızın yalnızca bedenimizi değil, zihnimizi de etkilediğini ortaya koyuyor: Burnumuzdan aldığımız derin bir nefes, hafızamızı keskinleştirip stresi azaltabilir. Tabii Rita Urgan’ın hazırladığı Ozempic çağı adlı yazı dizimizi de unutmayalım.
Gözler Yalan Söylemez…Bilimsel bulgular bu deyimi doğruluyor: İnsanlar, gözlerdeki küçücük hareket farklarından bile karşısındakinin niyetini anlayabiliyor. Beyin, kasıtlı ve yönlendirilmiş bakışları anında ayırt edebiliyor. Dergimizde bu hafta.
XX. yüzyıl İtalyan edebiyatının önemli isimlerinden biri olan Alberto Moravia (1907-1990)’nın, özgün adı Il Conformista (Konformist) olan romanı normalin bu tür bir bağlamda ele alındığı çarpıcı bir kitaptır. İstanbul Kültür Üniversitesi’nden Doç Dr Gizem Akyol’un ‘Bir Sığınak Olarak Normallik’ yazısı önemli.
Dünya Egzersizlik Haritası: Kimler Hareketsiz?
Dünya Sağlık Örgütü’ne göre haftada en az 150 dakika egzersiz şart. Peki hangi ülkeler bu standardı karşılamıyor? Yeni veriler, küresel bir hareketsizlik krizine işaret ediyor.
İnsanın gıda piramidindeki yeri nerede? Aslanları, kurtları ve köpekbalıklarını avlıyoruz ama onların besin zincirindeki yerinde miyiz? Bilim insanları, insanın 'üst yırtıcı' olmadığını, sadece 'süper tüketici' olduğunu söylüyor. Bilim ve Beslenme’de
Penguen dışkısı…Bakın Antarktika’yı nasıl soğutuyor? Binlerce penguenin dışkısından havaya karışan amonyak, bulut oluşumunu artırarak kıtanın serin kalmasına katkı sağlıyor. Hayvanlar Dünyası’nda.
Nilgün Özbaşaran Dede’nin Araştırma Gündemi de dopdolu: Sarman kedilerin renk bilmecesi çözüldü…“İyi karbonhidratlar” tüketenler daha geç yaşlanıyor.
Bilimle kalın, merakla kalın. Biz yine bir sonraki sayının hazırlıkları için yoldayız. Bu sayı bayram süresinde de raflarda. Bilimin rehberliğinde, eleştirel düşüncenin ışığında…
Sevgiyle, saygıyla, bilimle...
Özlem Yüzak
