Çok susadınız, ağzınız diliniz kurudu. En kısa sürede susuzluğunuzu gidermek için acilen su içmeniz gerektiğini düşünürsünüz. Yoksa su yerine süt içmeniz mi daha doğru? Susayınca süt veya hindistancevizi suyu içmek hiç aklınıza gelmemiştir herhalde. Ama artık biliniyor ki vücudun sıvı ihtiyacını sudan daha hızlı ve sağlıklı gideren sıvılar var.
Susadığımızda, ne içmemiz ve ne kadar içmemiz gerektiği konusunda ciddi bir kafa karışıklığı yaşanıyor. Son bulguların ışığında bakın bilim ne diyor? Hepimizi çok yakından ilgilendiriyor. Arkadaşımız Reyhan Oksay hazırladı.
700 yıllık bir cehalet birikimi
Cumhuriyetimizin 100. yılının bitmesine az kaldı. İkinci yüzyıl öncesinde Doğan Kuban’ın eski bir yazısını yeniden hatırlatmakta yarar var. Kuban “Bu, birincisinden daha zor yeni bir Kurtuluş Savaşı’ demiş. Ve eklemiş: “Toplumun sorunu zeka değil. Toplumsal kültürün entelektüel birikimin yetersizliğidir. Bu 700 yıllık bir cehalet birikimidir. Ülkede yetişen namuslu, inançlı milyonlar var. Türkiye, hükümetler, generaller, her biri başka telden çalan parti ve politikacılar, başkanlar, bakanlar sayesinde değil, bu dürüst insanlarla ayakta duruyor...”
Müfit Akyos’un yazısı Türkiye’nin kronik ve önemli sorunlarından biri üzerine: Ucuz emek, vasat üretim. Oranlar rakamlar ve çıkmazlar üzerine…
Dijital Zeki Bey... Kuantum sıçraması yapacak derecede yeni teknoloji demek aynı zamanda norm ve standartları da değiştirecek teknoloji demek. Dün web, sosyal medya böyleydi. Günümüzde de yapay zekâ, metaverse, blokzinciri gibi teknolojiler. Tanol Türkoğlu ‘Dijital Zeki beyi telifini ödemeye hazır her firma kullanabilecek!’ diyor.
Hukukun çağdaş toplumların yaşamlarındaki rolü nedir? Enver Kumbasar ‘Hukukun payı’ yazısında bakın neler anlatıyor…
Dünyanın uzun yaşam şampiyonları
Kaplumbağa, denizanası, solucan, balina, mercan... Ve diğerleri... En uzun yaşam sürelerine sahip hayvanların öyküsü ilginçtir. Yüzyıllar dahası binyıllar boyunca canlı kalabildikleri gibi, kimi zaman yaşlanma sürecini durdurabilirler de. Bu hayvanlar yaşlanma sürecini erteleyici, kimi zaman önleyici ya da tersine çevirici özellikler içerirler. İnsanlarda yaşam süresinin “150 yıllık kesin bir üst sınırı” olmakla birlikte, bu süre kimi hayvanların yüzyıllara ya da binyıllara uzanan yaşam süreleriyle kıyaslandığında devede kulak kalıyor. Rita Urgan hazırladı.
Bitkilerin 1 milyar yıllık tarihleri var... İşte size evrim haritası. Bitkiler tek hücrelilerden çok hücreli formlara aşamalı bir çiçeklenmeyle mi? Yoksa “büyük patlama” gibi tek bir devasa olayla mı evrimleşmişti? Bitkilerin “genetik anıları” aktardıkları ortaya çıktı. Peki bunu nasıl yapıyorlar? Batuhan Sarıcan’dan.
Müziğin nöral kodu çözüldü mü? İki nörobilimsel çalışma göstermektedir ki, dinlenen müzikal eserlere karşılık gelen nöronal aktivite kayıtlarından ilgili eserler yeniden oluşturulabilmektedir; yani müziğin beynimizde nasıl kodlandığı ve bu kodun nasıl çözüleceğine ilişkin büyük ilerlemeler başarılmış durumdadır. Burada Pink Floyd’un müziği söz konusu… Bahçeşehir Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Dr. Mehmet Ozansoy yazdı.
Hayvanlar da ikiz doğurur mu? Mercan Bursalı’nın hazırladığı Meraklı Çocuk’ta. Niye başkalarının kokusunu alıyoruz da kendi kokumuzu almayız? Aslında kendi kokumuzu almadığımız doğru değildir, sadece kendi kokumuza alışırız. Meraklının Köşesi’nde. Bilgi Küpü, beyinden sinyallerin saatte 400 kilometreyi aşan bir hızla iletildiğini söylüyor! Bu arada Celal Şengör’ün ilginç konularla dolu Dikkate Değer Mevzular başlıklı yeni kitabını anımsatıyoruz okurlara.
Sebze meyvelerini kendileri yetiştirenler daha az israf ediyor
Sebze ve meyve fiyatları artarken, çöpe atılan yiyeceklerin miktarındaki artış da sürüyor. Birleşik Krallık’ta yapılan yeni bir araştırma, sebze ve meyvelerini kendi bahçelerinde ya da tarlalarında yetiştiren hanelerde, yiyecek israfı oranının ülke genelinden %95 daha düşük olduğunu gösteriyor. Tabii bu Türkiye de dahil tüm ülkeler için geçerli. Bilim ve Beslenme’de.
Deprem... Yeni teknolojiler kayıpları azaltabilecek mi? Yaşanabilecek bir depremin önceden belirlenebilmesinde rol alabilecek aktörlerden biri olan Yapay zeka... Olası bir depremin yaratacağı etkiyi simüle etmek için Metaverse teknolojisi...Haberleşmenin sorun olduğu durumlarda robot kullanımı… Teknolojideki yeni gelişmeler depremin yol açacağı hasarları azaltabilir... Özgü Özkan, Nergis Pervan Akman, Ali Berkol ve Gözde Kara’nın çalışması.
Koronavirüs’ün Eris varyantı Türkiye’de de görülmeye başladı. Tabii haliyle yeni aşılar da gündeme gelmeye başladı. Belli ki farklı virüslerle yaşamaya alışmamız gerek. Peki kimler aşı olmalı? Yeni aşılar ne zaman piyasaya çıkacak? Dergimizde. Sağlık hizmetlerinde akılı tekstillerin kullanımı giderek artıyor. Kültür Üniversitesi’nden Nihal Sarıer ve Emel Önder Karaoğlu yeni gelişmeleri yazdı.
İnsanın karmaşıklığı evrimsel bir tesadüf mü?
En basit tek hücreli organizmalardan insanlara kadar, Dünya’da 9 milyona yakın tür bulunuyor. Aralarında kendi türümüzün ortaya çıkışını ve karmaşıklığını evrimin nihai amacı olarak düşünmek ise kelimenin tam anlamıyla ben-merkezcilikten başka bir şey değil. Zira ait olduğumuz grup olan binden fazla memeliyi karşılaştıran yakın tarihli bir çalışma, insan egosunu yerle bir edecek bir tablo ortaya koyuyor.
Uzaya çıkıp dönen ilk kedi: Félicette. Paris’te bir sokak kedisi, uzaya fırlatıldıktan sonra canlı geri dönen ilk kedi olarak tarihe geçti. Şimdi bu uzay görevinin 60. yıldönümü kutlanıyor.
Domuz embriyosu ile insan böbreği yetiştirildi... Ayın güney kutbu neden bu kadar cazip. 1.4 milyon yıllık yuvarlak taşların gizemi... 50 yaşın altındakilerde kanser vakalarında ciddi artış... Nilgün Özbaşaran Dede’nin hazırladığı Araştırma Gündemi’nde...
***
ASKIDA KİTAP!
1000 üniversite lise öğrencisine ücretsiz kitap!
Tanol Türkoğlu’nun Mayıs ayında HBT Yayınlarından çıkan yeni e-kitabı Dijitalem’den 1000 dijital nüshayı, talep eden ilk 1000 öğrenciye ücretsiz olarak ulaştıracağız. Siz de ücretsiz Dijitalem edinmek isterseniz tek yapmanız gereken e-posta adresinizi [email protected] adresine, Dijitalem koduyla göndermeniz.
Bu kampanyaya destek vermek isteyen okurlarımız da HBT’nin künyede yer alan banka hessap numaralarına 20 lira ve katları tutarında meblağı, “Öğrencilere Dijitalem Kampanyası” konu başlığı ile gönderebilir. Siz de askıda kitap kampanyamıza katılın!
***
Değerli ve ilginç konularla dolu bir HBT’yi daha sizlere sunuyoruz… Pahalılık, HBT’yi çok zorluyor. Derginin kağıt baskısını sürdürülemez bir duruma doğru itiyor. Yeni gelen matbaa fiyatları, derginin satış gelirlerini karşılayamaz noktada. Mesele bunun ötesinde. Kaldı ki, çalışanlarımızın ücretleri asgari ücret düzeyinde bile değil. Zor durumdayız ve çözüm arayışları içindeyiz. En önemlisi, bu baskıyı daha ucuza nasıl gerçekleştirebileceğimiz… Fikri olan okurlarımız belki çözüm üretebilir. Bir çözüm derginin fiyatını artırmak, ama nereye kadar?
Ne yazık ki toplum, HBT gibi sıra dışı bir haftalık dergiyi yaşatabilecek ilgiden yoksun ve umursamazlık içinde. Toplumsal cehaletin yüksek boyutu, bilim kültürü okuryazarlığı ve merakın büyük eksikliği içinde çırpınıyoruz.
Sevgi ve dostlukla. Bizde kalın.
