2024 Nobel Ekonomi Ödülü’nün kazanan Prof. Dr. Daron Acemoğlu’nun kutlayarak söze başlayalım. Aziz Sancar’dan sonra Nobel bilim ödülü alan Türkiye doğumlu ikinci kişi. Büyük ödülleri alabilecek yetenekli insanlarımız başarı için dış ülkelere gitmek zorunda kalıyorlar. Ödül, hepimiz için büyük gurur kaynağı oldu. Acemoğlu’nun üzerinde yıllardır çalıştığı konu refah ve yoksulluğun kökenleri, kurumların ulusların refahını nasıl etkilediği… Bugüne kadar yaptığı konuşmalarda sıklıkla Türkiye’ye bu konuda önemli uyarılar yaptığını ve bu uyarıların dikkate alınmadığını da buradan vurgulayalım. Lale Akurgal da yazısını bu konuya ayırdı.
Bu hafta kapağa taşıdığımız konu aslında bir yönü ile Daron Acemoğlu’nun çalışmaları ile örtüşüyor. Acemoğlu’na Nobel kazandıran çalışma, iyi işleyen kapsayıcı kurumların sağlıklı demokrasilerle nasıl çok daha iyi işlediğini ortaya koyuyor.
Ve günümüzde demokrasiler ciddi bir tıkanmışlık yaşıyor. Dünyanın dört bir yanında demokrasiler gerektiği gibi çalışmıyor. Demokrasiler artık beklentileri karşılamıyor. Demokrasi olarak isimlendirdiğimiz sistemlerin, genellikle zenginleri kayıran bir eğilim içinde oldukları gözleniyor. Siyasal şiddet artıyor, yasama-yürütme-yargı erkleri tıkanmış durumda ve seçimler olması gerektiği gibi özgür ve dürüst koşullarda yapılmıyor. Peki demokrasi nasıl bu hale geldi?
Üstelik bugün demokratik bir sistem altında yaşamakta olduğunu sanan çok sayıda insan, aslında oligarşiye daha yakın bir yönetim altında olduğunun farkında değil. Bilim insanları ve ileri teknoloji uzmanları demokrasileri rayına oturtmak için halkın kolektif gücünden yararlanmaya çalışıyor. Acaba başarılı olabilecekler mi? Konu hepimizi yakından ilgilendiriyor. Kapağa taşıyor ve tartışmaya açıyoruz.
Reyhan Oksay hazırladı. Prof. Dr. Ersin Kalaycıoğlu’na benzer soruyu yönelttik. Kalaycıoğlu ”Demokrasiye yönelik tehditler büyük ve demokrasi savunmasız’ diyerek şunları sıraladı: Her türlü gerçek-dışı, gerçek-ötesi ve yalan haber kolayca yayılabiliyor, hiçbir kanıt ve denetim olmaksızın kullanılarak kamu oyu oluşturulabiliyor. Bu durumda demokrasinin halk için ve halkın yararına çalışmasını beklemek abesle iştigaldir. Seçmenler ne oy verirlerse versinler, temsilcilerinin onların iktisadi refahını artıracak önlemleri alamadığının farkındalar…
Nobel ve bilimsel keşfetme hazzı
Genç ve başarılı fizikçimiz Dr. Furkan Öztürk Nobel ödüllerini değerlendirdi Diyor ki: Gerçeğin kendisi çok karmaşık ve gerçeğe dair bir şeyler bilebiliyor olmamız bile çok şaşırtıcı ve hayranlık uyandırıcı. Bunu sadece ve sadece bilim ile yapabiliyoruz.
Tanol Türkoğlu da biraz daha füturistik bir soruyu ortaya atıyor Yapay zekanın kendisi bir gün Nobel kazanabilir mi?
Cehalet ne demek? Dünyanın ortak yaşamından bağımsız yaşayabileceğini düşünen insanlar kör cahildir. Bir yandan çağdaş dünyanın ürettiği her şeye sahip olmak, öte yandan bağımsız kültür çığırtkanlığı yapmak çelişik ve komik bir tavırdır. Doğan Kuban’dan... Ali Akurgal’ın yazısı ”Gidecek teknolojiler” üzerine.
Türkiye’de COVID-19’a karşı güncel aşı ve antiviral şu an için yok. Bu nedenle diğer önlemlerin uygulanması büyük önem taşıyor. Mümkün olduğunca kapalı ortamlardan kaçınılması, kapalı kalabalık ortamda maske kullanımı, el hijyeni, iyi havalandırma, solunum yolu enfeksiyonluların mümkünse evde kalması ya da maske takması ve öksürüp hapşırırken dirseğe doğru öksürmesi gerekir. Prof. Dr. Gülden Çelik ile önemli bir söyleşi.
Taşrada Hayvan Olmak, Taşrada Hayvan Bakmak… İstanbul Kültür Üniversitesi’nde Dr. Defne Türker Demir’in hayvan yasasına dikkat çeken önemli bir yazısı.
İzometrik egzersize ne dersiniz?
Kalp sağlığınız için ille de yoğun çaba gerektiren alıştırmalar yapmak zorunda değilsiniz. Olduğunuz yerde kalarak ve hareket etmemeye yoğun bir çaba harcayarak da kalbinize yarar sağlayabilirsiniz. Rita Urgan derledi.
Karıncadan yoğurt mu? Süt dolu bir kabın içine topu topu dört canlı karıncanın eklenmesi, yoğurdun mayalanma sürecini başlatmaya yeterli mikrop, enzim ve asitleri sağlayabiliyor, Bilim ve Beslenme sayfamızda.
İnsanlarla köpekler… Göz göze gelince beyinleri de senkronize oluyor. Çinli araştırmacılar tarafından yapılan bu çalışmada farklı canlı türleri arasında ilk kez “sinirsel bir eşleşmeye” tanık olundu. Hayvanlar dünyasında.
İnternete her girdiğimizde iklimi biraz daha bozduğumuzu biliyor muyuz? Bilgi Küpü’nde.
Konya havzasındaki çökmenin nedeni anlaşıldı… Yapay zeka ile 160 binin üzerinde yeni virüs keşfedildi. Nilgün Özbaşaran Dede’nin hazırladığı araştırma gündeminde.
Müzik dinlerken neye dikkat etmeli. Mercan Bursalı’nın hazırladığı Meraklı Çocuk’ta. Çizerlerimiz Tayfun Akgül karikatürü ile; Ergun Akleman bilim tarihi bandıyla bizlerle. Tabii bulmaca sayfasına katlı veren değerli arkadaşları da unutmayalım: Ender Aktulga, Hakan Karabacak, Ersin Tezcan.
Youtube Kanalımızda yenilikler
HBT’nin Youtube yayınını izliyor musunuz? Çok iyi bilim röportajları ve haberleri size canlı sunuyoruz. Bilgisayar bilimcimiz ve dergimiz yazarlarından Prof. Cem Say ile Nobel Fizik Ödülleri üzerine sohbetimiz epey ses getirdi. Cezmi Akdiş ile yaptığımız ve hepimizin sağlığı için can alıcı saptamaları içeren röportajın ikinci bölümü de yayında. Orada diş macununu mercimek kadar kullanın diyor ve bulaşık ve çamaşır makineleri için de önerilerde bulunuyor.
Daron Acemoğlu’nu anlatan bir kısa video ekledik kanala. Acemoğlu’nun Nobel çalışmalarından Türkiye’nin çıkarması gereken dersleri, uluslararası başarılı bir bilimcimiz ve iktisat tarihçimiz Prof. Dr. Şevket Pamuk ile konuştuk. Bu söyleşide çok şey var! İzleyin, izletin ve kanala abone olun lütfen... Bu çabanız HBT’ye destek de olacak.
Herkese sevgilerimizle,
Özlem Yüzak
