Yanıbaşımızda bizi içine alan felaket
Tekerleğin icat edildiği, bilinen en eski yazı sisteminin ortaya çıktığı ve tarımla birlikte sulama sisteminin geliştiği, kısacası pek çok açıdan medeniyetin doğup yeşerdiği Mezopotamya, bugün ülkemizle birlikte birçok ülkenin topraklarına uzanan Dicle ve Fırat nehirleri arasında kalan bereketli bir bölgeydi. Medeniyetin yeşermesini sağlayan en önemli unsur ise su idi.
Suların şırıl şırıl aktığı, akarsuların çağladığı Mezopotamya bölgesinde ise bugün su kıtlığı sebebiyle çatışmalar ve iklim göçleri yaşanıyor. Bölgenin merkezi Irak susuzluktan kavruluyor ve %40’ı çöle dönüştü. Göç ve su savaşları artıyor. Peki Doğu’nun Venedik’i olarak nitelendirilen bir bölge, nasıl oldu da kuraklıktan kırılır hale geldi? İklim değişikliğinden ve susuzluktan en çok etkilenecek ülkelerden Türkiye’nin ve çevrenin güvenliği için adımlar atılması gerekiyor. Batuhan Sarıcan hazırladı. Su politikaları uzmanı Dursun Yıldız da yazısıyla katkıda bulundu.
Konu bizi ve hatta göçler nedeniyle diğer ülkeleri de yakından ilgilendiriyor. Birleşmiş Milletler, Irak’ın şu anda aşırı sıcaklıklarla beraber su ve gıda kıtlığına karşı en savunmasız beşinci ülke olduğunu belirtiyor. Diğerleri Meksika, Pakistan, Hindistan ve Akdeniz’in bazı bölgeleri... Bu dünya için büyük uyarı.
Avrupa iklim kaosu yaşayabilir
Kuzey Yarımküre, ölümcül sıcak hava dalgalarıyla boğuşurken iklim bilimcilerden korkutucu bir haber daha: Nature Communications’da yayımlanan yeni bulgular, kısaca “Amoc” da denen Atlantik Meridyenel Devrilme Sirkülasyonu’nun önümüzdeki birkaç yıl içinde çökebileceğine işaret ediyor. Bu da Avrupa’daki hava olaylarının daha aşırı uçlarda yaşanabileceği ihtimalini beraberinde getiriyor.
Sıcaklık beyni de yakıyor: Sıcak hava, ruh halini istikrarsızlaştırıyor, zihinsel sağlık sorunlarını şiddetlendiriyor ve ilaç tedavisini zorlaştırıyor. Bilim insanları iklim değişikliğinin kendisinin bir stres etkeni olduğunu söylüyor. Bilim dünyası, çevresel değişikliklerin tetiklediği çok sayıda duyguyu tanımlamak için "iklim sıkıntısı" terimini icat ettiler: kaygı, terör, üzüntü, utanç, suçluluk…
Kocaeli depreminin 24. yılı
Kocaeli depreminin üzerinden koca bir 24 yıl geçti. Bilim insanlarının bölgede çok şiddetli bir deprem yaşanacağı uyarılarına rağmen ne yazık ki bugüne kadar çoktan alınmış olması gereken önlemlerin çok uzağındayız. Ve işin daha da acısı bir B planımız bile yok. Doğan Kuban hoca eski yazısında “İstanbul’u vuran bir deprem, bütün ülkeyi dize getirebilir. Türkiye, adına layık bir davranışta bulunacaksa bunun zamanı geldi ve geçiyor. Hazırlıklarını yapabilir ve yapması gerekir. Bu bir uygarlık sınavıdır” demiş. Ne dersiniz yeniden hatırlayalım mı?
20 yıl daha fazla sağlıklı yaşamak
Sadece 8 alışkanlık... Eğer 40 yaşınızdan itibaren bu yeni 8 alışkanlığı edinirseniz olası yaşam sürenizi 20 yıl daha uzatmanız mümkün. Yok 40’larda değil de 60 yaş sonrası başladınız, yine de iş işten geçmiş değil; bu 8 alışkanlığın kayda değer etkileri bu yaştan sonra da görülüyor... Peki nedir bu 8 alışkanlık? Rita Urgan derledi.
Tanol Türkoğlu büyük hızla yaşamlarımızın içine dalan yapay zeka üzerine alan tartışmalar üzerinden önemli saptamalar yapıyor ‘Özgürleştirilen şeyin cahil bırakmaması gerekiyor’ diye sorgulayarak…
Lale Akarun ‘Bilgisayarla Görme Tarihi ‘ yazısının ikincisini kaleme alırken, Ali Akurgal hepimizin belini büken enflasyon, tutmayan hedefler ve nedenleri üzerine...
Tıpta 2 önemli gelişme
Nanoparçacık aşılar, mRHA teknolojisi... Aşı teknolojisindeki son gelişmelerle ümit verici sonuçlar alınmaya başlandı. Pandemilere karşı evrensel aşılar yolda. Nilgün Özbaşaran Dede hazırladı.
İkinci önemli haber ise hücresel yaşlanmayı tersine çevirebilecek yeni bir yöntem üzerine. Harvard Üniversitesi Tıp Fakültesi, Maine Üniversitesi ve MIT’den bilim insanlarının devrim niteliğindeki bu buluşu, yaşlanma sürecinin tersine çevrilmesine yönelik gen terapisinin yerini alabilecek bir seçenek olabilir. Bulgular yaşlanmaya bağlı hastalıklara farklı çözümler getirebilir, onarıcı tıp alanında gelişmeler sağlayabilir.
Marmara Bölgesi'nde öğrenme yöntemi ile deprem tespiti… Kültür Üniversitesi’nden Birsen Can, Ali Özgün Konca, İnan Özakın ve Mustafa Aktar bir model öneriyorlar… Aile içi şiddet suçtur: Bahçeşehir Üniversitesi Adli Tıp Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Mahmut Aşırdizer’in kaleminden… Oda sıcaklığında süperiletken bir malzeme yaratıldı mı? Güney Koreli bilim insanları fiziğin “kutsal kasesi” olarak değerlendirilen bir malzemeyi keşfetmiş olduklarını iddia ediyor. Fakat deneyler henüz doğrulayamadı. Gerçekleşirse enerji kayıpları minimuma inecek. Reyhan Oksay hazırladı.
Neden bazı meyve ve sebzeler elektriği iletir? Meraklı Köşe’de. Mercan Bursalı hazırladı.
Güneş koruyucularının zararlı etkileri
Kavurucu yaz sıcaklarında güneşten koruyucularını yanımızdan hiç eksik etmemeliyiz. Tamam da bu losyonların zararlı etkileri de yok değil. Bu ürünlerin zararlarından hem sağlığımızı hem de çevreyi nasıl koruyacağız? Kaç çeşit güneş koruyucusu var? Hangisi daha etkili ve güvenli? Doğadaki koruyuculardan esinlenebilir miyiz?
Meyvenin kendisini mi yemeli, suyunu mu içmeli? Meyve suları sağlıklı beslenmenin “olmazsa olmazı”. Her köşede bir meyve suyu standı açıldı. Peki gerçekten sağlığa faydalı mı? Bilim ve Beslenme sayfasında.
Isınma kentlerin alt yapısını da değiştiriyor… Dünyanın en eski denizanası… Genç farelerin kanı yaşlı farelerin ömrünü uzattı… Yapay zekanın espri anlayışı zayıf… 2 bin yıllık köri kalıntısı… Ve diğerleri Araştırma Gündemi’nde.
Avrupa’da üniversite özerkliği: Türkiye ne durumda? Avrupa Üniversiteler Birliği’nin üniversite özerkliklerini dört kritere göre belirleyerek hazırladığı Scorecard 2023’te Türkiye’ye dair hangi veriler var?
Ve 4 yeni yüksek teknoloji
Çelikten beş kat daha hafif ve dört kat daha güçlü yeni malzeme. Üstelik araştırmacılar bunu şaşırtıcı bir şekilde başardılar: DNA ve bir çeşit cam kullanarak!… Sinirleri taklit eden bir cihaz. Protezlere 'his' veriyor… Tamamen katı ve şarj edilebilir hava pili… Karbondioksiti değerli yakıta dönüştüren sistem: Fotokatalitik
Ve küçük balık avına gizlice yaklaşmak için büyük balığın arkasına saklanır... Simbiyotik Strateji: Batı Atlantik Kamışbalığı ile Kırmızı Gözlü Papağan Balığı Arasındaki ilginç İlişki. Hayvanlar Dünyası’nda.
***
Bir dergiyi daha geride bırakıyoruz ve size emanet ediyoruz. Biz yenisinin hazırlığına çoktan başladık! Dergimizin tanıtılmasına ve yayılmasına katkı sağlamak isterseniz eğer, dijital abonemiz olabilir, hatta abonelik hediye edebilirsiniz.
Sevgilerimizle…
