Galaksimizde kaç yıldız var? Ve evrende kaç galaksi bulunuyor? Bu tür sorular, teleskopların özel enstrümanları ve arama algoritmaların yardımıyla oluşturulan gökyüzü haritalarıyla yanıtlanmaya çalışılır. Bu tür projelerin sonuçları uzay teleskopu Gaia’nın yıldız kataloğu olduğu gibi, galaksilerin dağılımını ve aralarındaki mesafeyi gösteren haritalar da olabiliyor. Astronomlar haritanın yardımıyla, devam eden evrenin genleşmesi ve varsayılan tetikçisi yani Karanlık Enerji hakkında bilgi edinebilmeyi umuyorlar.
Evrenin şimdiye kadarki en büyük ve en ayrıntılı 3D haritası DESI projesi çerçevesinde çıkarıldı. 7,5 milyon galaksiyi içeren bu harita yeni bir rekor kırmış oldu. Yeni harita şimdiye kadarki tüm haritaların toplamından daha fazla bilgi veriyor. Ayrıca bunlara her ay bir milyon kadar galaksi ekleniyor. Bu galaksi haritası bu iş için özel olarak geliştirilen bir enstrüman sayesinde çıkarılabildi. Arizona’daki Kitt Peak National Observatory gözlem evindeki dört metrelik teleskopa monte edilmiş olan spektrograf ( Dark Energy Spectroskopic Instrument /DESI), gökyüzünü 6.7 metre karelik alanlar halinde tarıyor ve görülebilir ışıktan yakın enfraruj ışık alanına kadar 5000 simultane ışık tayfı çiziyor. DESI projesiyle elde edilen veriler galaksilerin pozisyonu ve kırmızıya kayması hakkında dolayısıyla da mesafeleri ve bizden hangi tempoyla uzaklaştıkları hakkında bilgiler de.
3D haritalandırma galaksilerin evrendeki mekânsal dağılımı hakkında bilgi veriyor. Galaksilerin dağılımında olağanüstü kümeler, filamanlar ve boşluklar görüyoruz ve bunlar evrenin en büyük yapılarını temsil ediyorlar diyor araştırmacılar. Bu büyük yapılar öte yandan evrenin başlangıcındaki süreçler hakkında da bilgi veriyorlar. Fakat astronomlar en çok da evrenin genleşmesi ve tetikleyici kuvvetler hakkında yeni bilgiler öğrenebilmeyi umuyorlar. Çünkü ölçümler evrenin genişlediğini ve bu genişlemenin son birkaç milyar yıl içinde daha da hızlandığını gösteriyor. Genişlemenin boyutu kadar tetikleyicisinin de ne olduğu pek bilinmiyor. Yeni 3D haritası, Mayıs 2021’de başlayan gökyüzü araştırmasının yalnızca ilk geçici sonucunu temsil ediyor. DESI enstrümanının 2026’ya kadar gece gökyüzünü taramaya devam etmesi ve en az 35 milyon galaksinin konumunu ve mesafelerini ölçmesi bekleniyor. Otomatik tarama her ay yaklaşık olarak bir milyon galaksiyi ekliyor haritaya.
