Bu, sıradışı bir olasılık, Venüs gezegeninin etrafında dolaşan bulutlarda canlı organizmaların dolanıyor olması.
Ancak gezegenin atmosferinde açıklayamadıkları bir gaz keşfeden astronomi uzmanları, şimdi bunu değerlendiriyor.
Tespit edilen Fosfin gazı, bir fosfor ve üç hidrojen atomundan oluşan bir molekül.
Fosfin, penguen gibi hayvanların bağırsaklarında ya da oksijenin az bulunduğu bataklık gibi ortamlarda bulunuyor ve dünyada yaşamla özdeşleştiriliyor.
Fosfini endüstriyel olarak da üretebilirsiniz, ancak Venüs'te fabrika da ve tabii penguen de yok.
Peki bu gaz, neden gezegenin yüzeyinden 50 kilometre yükseklikte? Cardiff Üniversitesi'nden Prof. Jane Graeves ve çalışma arkadaşları bu soruyu soruyor.
Nature Astronomy adlı bilimsel yayında yer alan makalelerinde Venüs'teki fosfin gözlemlerini ayrıntılarıyla anlatıyorlar. Aynı zamanda, bu molekülün doğal, biyolojik olmayan bir kökenden geldiğini göstermek için yaptıkları araştırmaları da.
Ancak şu an afallamış haldeler. Venüs ve gezegendeki koşullar hakkında bildiğimiz şeyler düşünüldüğünde, kimse fosfinin nasıl biyolojik olmayan bir şekilde oluşabileceğini açıklamıyor. Bu da bir yaşam kaynağının değerlendirilen olasılıklardan biri olmasını beraberinde getiriyor.
Greaves "Tüm kariyerim boyunca, Evren'in başka bir yerlerinde yaşam arayışıyla ilgilendim, dolayısıyla bunun mümkün olması bile beni çok şaşırttı. Gerçekten, diğer uzmanları bizim kaçırdığımız şeyi bulmalarına teşvik ediyoruz. Makalemiz ve verilerimiz erişime açık, bilim böyle yapılıyor" dedi.
Ekip tam olarak ne buldu?
Profesör Greaves'in ekibi, fosfini ilk olarak Hawaii'deki James Clerk Maxwell teleskobunu kullanarak buldu, daha sonra da varlığını Şili'deki Atacama Büyük Milimetre-Submilimetre Telesmkopu ile teyit etti.
Gaz, 50-60 kilometrelik yükseklikte bulundu. Gaz miktarı küçük, her bir milyar atmosfer molekül başına 10 ila 20 partikül tespit edildi, ancak bu bağlamda büyük bir miktar.
Buluş neden ilginç?
Güneş sistemimizde yaşam arayışında Venüs listenin başında değil. Dünya'ya kıyasla, tam bir cehennem çukuru. Atmosferinin yüzde 96'sı karbon dioksitten oluşuyor. Yüzey sıcaklıkları ise 400 derecenin üzerinde.
Gezegene inen uzay araçları, sadece birkaç dakika dayanabildi. Yani, Venüs'te gerçekten yaşam varsa bu 50 kilometre yükseklikte olabilir.
Neden şüpheyle bakmalıyız?
Bulutlar yüzünden. Bulutlar kalın ve asıl olarak sülfirik asitten oluşuyor. Bu da dünyadaki canlı organizmaları oluşturan hücresel yapıların yaşayamayacağı bir ortam.
Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nden Dr. William Bains, ekibin biyokimya uzmanı. Venüs'te olması beklenen çeşitli madde kombinasyonları üzerine çalıştı.
Bains, Venüs'teki mikropların sülfirik asitte hayatta kalabilmeleri için ya bilinmeyen, çok farklı bir biyokimya geliştirdiklerini ya da bir tür zırhları bulunduğunu söylüyor.
Bains "Kendilerini teflondan daha sert bir şeyle kaplayan bir bakteriden bahsediyoruz. Peki ne yiyorlar? Nasıl gaz değişimi yapıyorlar? Gerçek bir paradoks" diyor.
Umut Yıldız: "Skeptik taraftayım"
NASA'ya ait Jet Propulsion Laboratory (JPL)'de derin uzay iletişimi ve astrofizik alanlarında araştırmacı olarak çalışan Umut Yıldız da sosyal medya hesabından konuyla ilgili açıklamalar yaptı:
"Bugün Twitter evreni Venüs’te yaşam haberleriyle çalkalanıyor. Peki Venüs’te gerçekten yaşam bulundu mu? Durun, biraz sakin olalım. Bir ihtimal var (her zaman var), ama belki de hayır. İhtimal 50-50’yi geçti mi, hmm, bilmiyorum. Gelelim bugünkü keşif haberine... Venüs atmosferinin Dünya’dan milimetre-altı teleskoplarla gözlemleri yapılıyor. mm-altı gözlemi ise ışığın farklı bir frekansında gözlem yapmak demek. Her molekülün belli frekanslarda imzaları vardır. Haberde geçen fosfin de 216 GHz’e tekabül ediyor. https://nature.com/articles/s41550-020-1174-4.pdf…
2016’da Hawaii’deki JCMT teleskobuyla gözlem yapmışlar ve çok zayıf bir “sinyal tespit etmişler!” Yeşil ile gösterilen tayf! Bana göre gayet güzel bir gürültü (noise) resmi. JCMT’de çok defa gözlem yaptım, ben olsam bu tayfa pirim vermezdim. Çekmecem böyle gözlemlerle dolu.
Sonra bunu ciddiye alıp, daha büyük ALMA teleskoplarıyla 2019’da gözleyerek “teyit” almak istemişler ve Bam Bam Bam. İşte aranılan fosfin (PH3) molekülü burada. Ee sonra, bu ne anlama geliyor?
Fosfit molekülü direkt yaşamla mı ilgili? Ocak 2020’de aynı hocanın başka bir makalesinde fosfinin ötegezegenlerde bulunması durumunda biyoimza olabileceğini öne sürüyorlar, yani yaşama dair dolaylı kanıt! Gözlem zamanları dikkate alınınca, hmm. https://liebertpub.com/doi/10.1089/ast.2018.1954
Ötegezegenlerde yaşama dair hangi molekülü tespit etsek burada yaşam var deriz konusu çok sıcak bir konu. Örn. Dünya’ya onlarca ışıkyılı öteden bakan uzaylılar, atmosferimizde en çok hangi molekülü görürler? Ozon. https://umutayildiz.com/dunya-uzak-bir-otegezegenden-nasil-gorunurdu/
Ozon gazını gördüğümüz yerde yaşam var diyebilir miyiz? Hayır, diyemeyiz. O nedenle bolluğu az ama yaşam sayesinde var olan moleküller aranmalı. İddia edilen fosfin de böyle, yani ya canlılar tarafından ya da laboratuvar şartlarında oluşuyor diyorlar.
Diyeceksiniz, PH3 uzayda ilk defa mı gözleniyor? Tabii ki hayır, Jüpiter’de 70’lerden beri ve Satürn’de Cassini yıllarından beri biliniyor. Jüpiter’de yaşam var diyemeyiz ama oralarda şiddetli lab koşulları var desek yalan olmaz. http://articles.adsabs.harvard.edu/pdf/1977ApJ...211..972L
İddialarına göre buldukları oran çok yüksek, Venüs sıksa bu kadar fosfin üretemez diyorlar. İyi madem, o zaman şu soruyu sorarız. Peki PH3’ü üretebilen bütün kimyasal network’ler biliniyor mu? Elbette bilinmeyen başka kimyasal yöntemler olabilir.
Tamam, hadi dedik, PH3 yaşam sayesinde oluştu. Bu bakteriler nerede yaşayacaklar? Venüs yüzeyindeki sıcaklık 500 C! Pişersin. Hatta basınç, Dünya’da su altında 900 metre aşağıda hissedeceğin basınç, şaftın kayar, yamulursun.
O halde yaşam ihtimali yüzeyde değil, atmosferin 50-60 km gibi üst katmanlarında olabilir diye yıllardır düşünülüyor. Hatta neden Mars’a gidiyoruz, biraz da Venüs’e gitsek diyen soğuktan bunalmış Alaskalılar, NASA’ya Venüs üzerinde zeplin uçuralım diye fantazi yapıyorlar.
Belki milyonlarca yıl önce Venüs böyle manyak bir ortam değildi. Üzerinde denizler olan, Dünya gibi basıncı, ortalama sıcaklığı olan bir gezegen idi. Sonradan bir şeyler olmuş ve cozutmuş olabilir. #MakeVenusColdAgain Kim bilir belki de Venüs’ün o yıllarında canlılar vardı!
Yüzey ısınınca bu bakteriler atmosferde tutunmayı öğrendiler ve o zamanlardan beri Venüs’ün x, y koordinatlarında değil de, üst atmosferin belli bölgelerinde yaşamaya devam ediyorlar. Dolayısıyla rüzgarlarla sürekli savrulduklarından bütün atmosferi kaplamış olabilirler.
Kısacası yaşam bulduk demeden önce bir “Hoop” demek lazım. Bu keşfi ben yapsaydım, kanımın son damlasına kadar yaşam olabilme ihtimali diye savaşırdım. Ama bilim böyle bir şey, birileri tez, birileri de bu teze karşı argümanlar üretir. Ben skeptik taraftayım."
