Toplumda beyin ve sinir sistemi farkındalığını, sağlığını ve işlevselliğini geliştirme bilincini yaymayı amaç edinen Dünya Beyin (Farkındalığı) Haftası, 13 - 19 Mart 2017 tarihlerinde kutlanmaya başlandı. Türkiye Beyin Araştırmaları ve Sinirbilimleri Derneği (TÜBAS) önderliğinde ve bazı üniversiteler ve yerel yönetimlerin desteği ile İzmir, İstanbul, Eskişehir, Manisa, Denizli, Antalya, Gaziantep, Trabzon, Mersin ve Konya gibi şehirlerde halka açık etkinlikler düzenleniyor.
Beyin ve sinir sistemi farkındalığının, çoğul meslek ve bilimsel ardalan mensubu tarafından çok daha farklı boyutlara taşınması gerekiyor. Çünkü, beyin ve davranış, öğrenmenin ve eğitilebilirliğin sınırsızlığı ve açılımları, birey olma süreci, toplumsallaşma, demokratikleşme, “insan hakları okur-yazarlığı”, özgür irade, etik ve hukuk, estetik algı, dijitalleşme, sanatsal yaratıcılık ve üreticilik; ancak bunlarla birlikte, “bilgi”nin sınır tanımayan nitelik, nicelik ve hızı; ekosistemin olumsuz değişiklikleri, (örneğin, açlık, obezite, diyabet, madde bağımlılığı, ekonomik eşitsizlik, sınırsız propaganda-telkin, terör, savaş ve doğal felaketler nedeniyle artan göçler ve tüm bu olumsuzluklara karşı yükselen, ama niteliksiz seyreden ortalama yaşam süresi gibi) kararsız ve orantısız siyasal, toplumsal ve ekonomik olgular bağlamlarında da tartışılmaya ve çözümlenmeye muhtaç.
Yani, yediğimiz, içtiğimiz, soluduğumuz neredeyse her şey; kaza, düş kırıklığı, gerginlik, ağır sarsıntı yaşadığımız her deneyim ve ortam, beyin-beden sağlığımızı sürekli tehdit etmekte, ağır sonuçlarını kah iveğen (akut), kah süreğen (kronik), kah bir veya birkaç kuşak sonrasında (gelişimsel veya epigenetik süreçlerle) ortaya koyuyor. Çevre koşullarının ve yaşam biçimlerinin iyileştirilmesi, genetik kılavuzluğun yaygınlaştırılması, eşitsizliklerin azaltılmasıyla genel gönenç düzeyinin dengelenmesi, kaza, felaket, çatışma ve bağımlılık olgularının görece önlenebilmesi bile dünya genelinde beyin-beden sağlığının geliştirilmesi anlamına geliyor.
Dünyada veriler ne durumda?
Güvenilir beyin ve sinir sistemi sağlığı verilerine göre yaklaşık 280 milyon nüfuslu ABD'de ülkenin %19'u, nöropsikiyatrik hasta ve bunların 10 milyonu şiddetli depresyon, 16 milyonu şiddetli anksiyete, 15 milyonu ise tütün dışında madde bağımlısı. Yine ABD’deki nörolojik hastalık prevalansı ise, 3 milyon Alzheimer hastası, 2 milyon epilepsi, 1.8 milyon inme ile sonuçlanan beyin krizi, 1 milyon beyin ve omurilik travması, 750 bin erken gelişimsel bozukluklar ve 500 bin Parkinson hastası olarak bildirilmiş.
Avrupa Beyin Konseyi’nin (European Brain Council), 28 Avrupa ülkesindeki 466 milyon nüfusu kapsayan verilerine göre, nüfusun %27'si nöro-psikiyatrik hasta olarak kayıtlara geçmiş. Bu hastalarla ilgili doğrudan ve dolaylı sağlık harcamaları ile yol açtıkları ekonomik kayıp, yılda toplam 386 milyar Euro, kişi başına 828 Euro ediyor. Bunlara migren-dışı baş ağrıları ve nikotin bağımlılığı da eklendiğinde, ekonomik yük yılda 447 milyar Euro'yu buluyor.
Bu derece güvenilir verilerin elde edilemediği Türkiye'de ise nöroloji ve psikiyatri uzmanları ve ilgili dernekler, rakamların pek farklı olmadığını bildiriyor.
Beyin ve sinir sistemi farkındalığı, tüm insanların ürettiği kaynaklarla yürütülen bilimsel araştırmaların ve teknolojik yenileştirmelerin, sonuç, yenilgi veya kazanımlarının dünyadaki tüm halkların tüm kesimlerine de bilgilendirilme ve kendilerine hesap verilme yükümlülüğü getirmesi anlamında da çok önemli.
Aynı zamanda bilim, uzmanlık ve meslek alanlarındaki yeni ve genç beyin gücünü de cezbetmek, özendirmek ve gereğince eğitilmesi için devlet, özel ve sivil kesimler nezdinde çaba göstermek de, bu haftanın temel hedefleri arasında.
