Vücutta birçok değişikliğe neden olan gebelik sırasında kan şekeriyle ilgili hormonal değişiklikler de yaşanabiliyor. Gestasyonel yani gebelik diyabeti, gebeliğin sona ermesiyle birlikte sona eriyor.
Gebelik sırasında vücutta bazı hormonal değişiklikler yaşanır ve kan şekerini yükselten birçok hormon üretilir. Gebelik diyabeti de bu değişikliklere tam uyum gösterilememesi halinde gelişen bir tablodur. Yani gebelik sırasında ortaya çıkan ve gebelik süresince devam edip, gebeliğin sonlanmasıyla birlikte sona eren bir diyabet tipidir. Gebelikten önce de diyabeti olan kişiler bu tanıma girmez.
Diyabetsiz bir birey kadar sorunsuz bir gebelik mümkün.
Diyabetli bir birey için sağlıklı yaşamanın temel koşulu, iyi kan şekeri kontrolünü sağlamaktan geçer. Diyabetli bir anne adayında ise, gebelikten önce ve gebelik süresince sağlanan iyi şeker kontrolü, doğacak olan bebeğin sağlıklı bir birey olabilmesi için gereken ilk koşuldur. Bunun için öğünlerinizi, egzersizi ve gerekirse insülin kullanımını dengede tutacak bir diyabet tedavi planına ihtiyacınız olacaktır. İyi bir tıbbi bakımla neredeyse diyabetsiz bir birey kadar sorunsuz bir gebelik yaşayabilir, sağlıklı bir bebeğe sahip olabilirsiniz.
Annenin şekerinin yüksek seyretmesi bebek için ciddi bir risk oluşturur. Bebek sahibi olmak isteyen diyabetli bir anne adayının, kesinlikle doktor kontrolü altında gebe kalması gerekiyor. Gebelik heyecan verici ama aynı zamanda özveri isteyen bir süreçtir. Diyabetli bir anne, bebeği için yaşam tarzını değiştirmeyi göze almalı ve aynı zamanda bazı alışkanlıklarından da vazgeçebilmelidir. Sigarayı bırakmak bunların başında gelir. Sigara sadece anneyi değil, bebeğin gelişimini de olumsuz yönde etkiler. Ayrıca alkol de hipoglisemiye neden olduğu için kesinlikle kullanılmamalıdır.
Gestasyonel diyabet taraması yapılması gereken risk grupları:
- Ailesinde diyabet öyküsü olanlar,
- Obez kişiler,
- Hipertansiyonu olanlar,
- 35 yaş üzeri gebeler,
- İntrauterin ölüm hikâyesi olanlar,
- İri doğum (> 4 kg) hikâyesi bulunanlar gebeliğin 24. haftasından itibaren mutlaka tarama ve yükleme testi yaptırmalıdır.
Tanı nasıl konur?
Tüm gebelere 24 ila 28. haftalar arasında, günün herhangi bir saatinde, aç veya tok 50 gram glikoz ile tarama testi yapılır. Glikoz içirildikten bir saat sonra ölçülen kan şekerinin 140 mg/dL ve üzerinde çıkması, tarama testinin pozitif olduğunu gösterir ve bu kez 100 gram glikoz ile ikinci bir test yapılması gerekir. Bu test sırasında, her saat başı olmak üzere, üç kez kan alınır. Eğer iki değer yüksek çıkarsa gestasyonel diyabet tanısı konulur. Son zamanlarda kabul edilen bir diğer tanı yöntemi ise gene 24-28. haftada 2 saatlik 75 gram Glikoz Tolerans Testi’nin açlık, 1. saat ve 2. saat şeker ölçümü yapılarak üç ölçümden birinin eşik değeri geçmesiyle tanının konulmasıdır. Her iki yol da izlenebilir.
Şeker hastalığının tedavisi ihmal edilirse ne olur?
Annede aşırı kilo artışı dışında hiçbir kötü sonuç olmasa bile, bebekte birçok problem ortaya çıkabilir. Örneğin bebeğin irileşmesi, doğum sonrası bebeğin kan şekerinin hızlıca düşmesi, akciğerlerin tam gelişememesine bağlı solunum güçlüğü, sarılık ve erken doğum bu sorunlardan bazılarıdır.
Gebelik diyabeti çocuğu etkiler mi?
Annede gebelik diyabeti söz konusu olduğunda, bebekte doğuştan şeker hastalığı riski bulunmuyor. Fakat kan şekerinin kötü kontrolü sonucu diyabetik annelerden doğan iri bebekler, daha sonra şişman erişkinler olup, bu kişilerde de diyabet gelişme olasılığının arttığı gözlenmiştir. Eğer bebek kız ise, onun da gebeliği sırasında gebelik diyabeti gelişme riski daha fazladır.
İnsülin enjeksiyonuna ihtiyaç var mı?
Tanı konulduktan sonra hedef, açlık kan şekerini 95 mg/dL’nin altında, tokluk 1. saat kan şekerini 130/140 mg/dL’nin altında tutmaktır. Bunun için diyabetik diyete başlanır ve kan şekeri bir hafta boyunca izlenir. Eğer bu süre içerisinde açlık ve tokluk kan şekeri değerleri istenilen sınırları aşıyorsa, vakit kaybetmeden insülin tedavisine başlanır.
Bu dönemde diyabetli anne adayı bir şeker ölçüm cihazıyla mutlaka kontrol edilmeli ve kan şekeri kontrolleri düzenli olarak yapılmalıdır. Ölçüm sonuçları da bir çizelgeye kaydedilmelidir.
Kan şekerinin yükseldiği en olası zaman kahvaltı sonrasıdır. Kahvaltı genellikle hızlı bir öğündür ve bu da kan şekerinde artışa neden olan önemli bir faktördür. Kahvaltı daha yavaş yapılmalıdır. Gestasyonel diyabetli bir annenin takibi diyabet uzmanı, kadın doğum uzmanı, diyabet eğitimcisi, diyetisyen ve yeni doğan konusunda eğitimli bir çocuk doktoru tarafından yapılmalıdır.
Doğumdan hemen sonra glikoz metabolizması normale döner, insülin direnci ortadan kalkar ve diyabet düzelir. Eğer insülin kullanılıyorsa, tamamen kesilir. Aksi halde ciddi kan şekeri düşüklüğü (hipoglisemi) meydana gelebilir.
Gebelikten sonra nelere dikkat edilmeli?
Şişmanlık, hipertansiyon, birden fazla çocuk doğurmuş olmak, ailede diyabet öyküsü olması, gelecekte diyabetin ortaya çıkma olasılığını yükseltir. Bu nedenle gestasyonel diyabet geçirmiş kadınlar diyetine dikkat etmeli, düzenli egzersizler yapmalı, normal kiloda kalmaya çalışmalıdır.
Gestasyonel diyabetli annelerde doğum sonrası diyabet ortadan kalksa da, yaşantılarının ilerleyen dönemlerinde diyabetle karşılaşma riskleri yüksektir. Bu nedenle doğumdan 6-12 hafta kadar sonra 75 gram glikoz ile Oral Glikoz Tolerans Testi (OGTT) yapılması, gestasyonel diyabet sonrasında kalıcı Tip 2 diyabet bulunup bulunmadığının belirlenmesi uzun dönemde diyabet riskinin tayini için gereklidir. Eğer OGTT sonrası diyabet tanısı konacak kriterler yoksa, yıllık açlık glikozuyla takipler, diyabetin erken teşhisi ve tedavisi sayesinde birçok sorunu engelleyebilir.
Gebelik diyabeti sırasında doğan bebeğiniz, yıllar öncesinden “Anne, dikkat etmezsen ilerleyen zamanlarda sende de diyabet çıkabilir,” diyen ve sizi daha doğmadan önce uyaran, tedbir aldıran, akıllı bir bebektir. Bebeğin dünyaya gelişiyle tüm dikkat ona odaklanacaktır. Fakat bebeğe iyi bakmak için kendinize de iyi bakmanız gerektiği unutulmamalı, gebelik sırasında kan şekerinin hedefte tutulmasını sağlayan alışkanlıklar devam ettirilmeli, emzirme sırasında da kan şekerinin düşmesini önlemek için beslenme şekli doktor ve diyetisyenle birlikte düzenlenmelidir.
Dr. Tahir Haytoğlu / VKV Amerikan Hastanesi Endokrinoloji, Diyabet ve Metabolizma Bölümü
